Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2012
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Meral Hakman
Özet:
Bu tez, Eskiçağ'da Kapadokya Bölgesi'nde Yunan panteonunun baş tanrısı Zeus kültünü arkeolojik, epigrafik ve numizmatik veriler ile yazınsal kaynaklara dayanarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu yöntemlerle tespit edilen veriler doğrultusunda, bölgedeki Zeus inancı, önce tanrının aldığı epitetler yolu ile ele alınmış ve belirlenen epitetler daha sonra kökenlerine göre gruplandırılmıştır. Böylece Kapadokya Bölgesi'nde baş tanrı Zeus inancının yapısı açığa çıkarılmış ve Anadolu'daki Zeus kültleri ile olan benzer ya da farklı yönleri değerlendirilmiştir. Kapadokya'nın inanç sistemini belirleyen ana unsur, siyasi hakimiyetler olmuştur. Bunun bölgeye en büyük etkisi ise bölgenin Pers egemenliğine girmesi ile başlar. Büyük İskender'in fetihlerine kadar Pers hakimiyetinde kalan Kapadokya, Pers tanrılarını kolaylıkla benimsemiş ve bu özümseme, bölgenin yüzyıllar boyunca sürecek olan sinkretik dini yapısının temelleri de atmıştır. Bu nedenle Zeus kültleri üzerinde en çok Pers etkisi görülmektedir. Pers kökenli epitetlere sahip kültlerin yanısıra bölgede antroponymden, toponymden, tanrı adından ve sıfattan kaynaklanan epitetlerden oluşan Zeus kültleri de vardır. Bu epitetler; Yunan, Mısır ve Anadolu tanrılarının adından, bölgeye komşu yerleşimlerden ya da Zeus'a yüklenen farklı nitelendirmelerden kaynaklanmaktadır. Epitetlerin bu denli çeşitlilik göstermesi Kapadokya'nın siyasi ve kültürel yapısından kaynaklanan bir durumdur. Farklı kökenlere ait Zeus epitetleri arasında öne çıkan ve tez çalışmasıyla bilim dünyasına sunulan yeni kült ise Zeus Argaios'tur. Hititler'den itibaren dağ tanrı olarak tapınım gören Argaios, Kapadokya'da Archelaus ile birlikte sikkeler, gemler ve bronzlar üzerinde doğrudan Zeus'u işaret ederek ya da tanrıyı vurgulayan çeşitli simgeler ile kendini gösterir. Kapadokya Bölgesi'nde Helenistik Dönem'den itibaren birçok epitetle kendini gösteren Zeus kültü, Roma İmparatorluk Döneminde ve hatta Erken Hristiyanlık Döneminde dahi arkeolojik, epigrafik ve numizmatik verilere göre varlığını sürdürebilmiştir. Böylece Kapadokya'da Zeus inancı en yoğun ve uzun soluklu kültlerden biri olmuştur.