Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Semih Kaynak
Danışman: Adnan Kan
Özet:
Bu çalışmanın temel amacı ortaöğretime yeni başlayan dokuzuncu sınıf öğrencilerinin okula uyum düzeylerini tespit etmek, öğrencilerin okula uyum düzeylerinin zaman içindeki gelişimini ve değişimini izlemek ve çeşitli faktörlerin bu gelişim ve değişim sürecine bir etkisinin olup olmadığını incelemektir. Bu amaç kapsamında çalışma, karma yöntem araştırmaları içerisinde yer alan desenlerden keşfedici sıralı desen kullanılarak yürütülmüştür. Bu desene uygun olarak ilk önce nitel aşamada 8 farklı lisede öğrenim görmekte olan toplam 53 dokuzuncu sınıf öğrencisi ile odak grup görüşmeleri yapılmış ve öğrencilerin okula uyumlarını etkileyen faktörlerin neler olabileceği öğrenci görüşleri temelinde incelenmiştir. Yapılan odak grup görüşmeleri sonucunda başarı inancı, okulda mutlu olma, yerleşilen lisede yakın bir arkadaşının bulunmayışı, okulun eve uzaklığı, okul büyüklüğü ve kalınan yerin öğrencilerin okula uyumunu etkileyen faktörler olduğu bulunmuştur. Sonrasında farklı bir çalışma grubu ile ortaöğretim öğrencilerinin okula uyum düzeylerini belirlemek amacıyla okula uyum ölçeği geliştirilmiştir. Ölçeğin geliştirme sürecinde açımlayıcı faktör analizi için 519, doğrulayıcı faktör analizi içinse 602 ortaöğretim öğrencisine uygulama yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda tatmin edici psikometrik özelliklere sahip, sosyal uyum ve akademik uyum olmak üzere iki genel alt faktörden oluşan bir yapı elde edilmiştir. Çalışmanın son aşamasında, 6 farklı lisede öğrenim gören toplam 719 dokuzuncu sınıf öğrencisine liseye başladıkları ilk dönemin başında, ortasında ve sonunda araştırmanın ikinci aşamasında geliştirilen okula uyum ölçeği uygulanarak, okula uyum düzeylerinin zaman içerisinde değişimi ve gelişimi izlenmiştir. Ek olarak, ilgili
vi
alanyazından elde edilen özellikler olan cinsiyet, okula uyum haftasına katılım ve akran desteği ile odak grup görüşmelerinden elde edilen başarı inancı, okulda mutlu olma, yerleşilen lisede yakın bir arkadaşının bulunmayışı, okulun eve uzaklığı, okul büyüklüğü ve kalınan yerin okula uyum sürecine bir etkisinin olup olmadığı linear mixed model kullanılarak incelenmiştir. Öğrencilerin okula hızlı bir şekilde uyum sağladığı, okul türüne göre öğrencilerin okula uyum süreçlerinin farklılaştığı, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencilerinin okula uyum düzeylerinin zaman içerisindeki değişiminin ve gelişiminin, yerel yerleştirme ile öğrenci alan Anadolu liselerine veya merkezi sınav puanı ile öğrenci alan bir liseye yerleşen öğrencilerden istatistiksel olarak anlamlı bir biçimde daha düşük olduğu bulunmuştur. Bu bulgudan hareketle, ilgili alanyazından ve odak grup görüşmelerinden elde edilen faktörlerin okula uyum süreçlerine bir etkisinin olup olmadığı üç okul türü için ayrı ayrı incelenmiştir. Odak grup görüşmelerinde okula uzaklığın, okul büyüklüğünün ve kalınan yerin okula uyum sürecini etkilediğine dair öğrenci görüşleri elde edilmiş olmasına rağmen, nicel aşamada bu özelliklerin okula uyum sürecini etkilemediği bulunmuştur. Ek olarak, okula uyum haftasına katılmanın öğrencilerin okula uyum süreçlerine anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmüştür. Odak grup görüşmelerinden elde edilen bulguları destekler nitelikte, nicel aşamada, yerleşilen okulda yakın arkadaşa sahip olmanın, başarı inancının ve okulda mutlu olmanın çeşitli düzeylerde okula uyumu etkilediği tespit edilmiştir. Akran desteği ve cinsiyetin etkisinin de okul türlerine göre farklılaştığı bununla birlikte öncelikle okula sosyal uyumu etkilediği görülmüştür. Üç çalışmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında bir araya getirilerek birlikte tartışılmış, elde edilen sonuçlar doğrultusunda başta araştırmacılar, uygulamacılar ve politika yapıcılar olmak üzere çeşitli paydaşlara yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Lise öğrencileri, okula uyum süreci, linear mixed model