Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Ezgi Metin Basat
Özet:
Bu çalışmada, karikatür ve sözlü kültür ilişkisi son yirmi yıl içinde Türk mizah gündeminde söz sahibi olmuş Leman, Penguen ve Uykusuz dergilerinden seçilen karikatür örneklerinden yola çıkılarak çözümlenmiştir. Yapılan çalışmada hem görsel bir metin hem de bir mizah metni olan karikatür türünün, sözlü kültür ürünlerini yeni bir bağlama taşıyarak farklı metin biçimlerine dönüştürdüğü ortaya konmuştur. Karikatürler, güncel ve popüler birer metin olarak algılanmalarına karşın sosyal, siyasal ve toplumsal izleri okumada önemli birer kaynak niteliğindedir. Bu çalışmada sözlü kültür ürünlerinin, karikatür aracılığıyla mizah metinlerine dönüşerek sosyal ve kültürel iletişim ağı içine katılma süreçleri görsel halk bilim çözümleme yöntemleri dikkate alınarak irdelenmiştir. Karikatür türüne halk bilimsel yaklaşmak sözlü kültürün sürekliliğine ve sürdürülebilirliğine dair tartışmalara da bir katkı sağlayacaktır. Çalışmanın ilk iki bölümünde karikatür ve mizah tarihi ve bunların halk bilimi çalışmaları ile ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde Türk karikatür tarihine yer verilmiştir. Türk karikatür tarihi incelendiğinde ilk örneklerinden itibaren karikatür dergilerinin halk mizah tipleri başta olmak üzere sözlü kültürden sıkça yararlandıkları görülmüştür. Bu bölümün ikinci kısmında Türk karikatür yayıncılığının son yirmi yılı içinde yer alan Leman, Penguen ve Uykusuz Dergilerinin mizah anlayışları incelenmiştir. İkinci bölümünde çalışmanın kavramsal temellerini oluşturan "gülme", "mizah" ve "görsel okuryazarlık" kavramları üzerinde durulmuştur. Bu tartışmalar ışığında son üçüncü bölümde "anlatılar", "uygulamalar" ve "sözlü mizah" olmak üzere üç ayrı sözlü kültür alanından seçilen karikatürler, halk bilim disiplini açısından çözümlenmiştir. Bu çalışmayla birlikte güncel ve popüler ürünler olan karikatürün toplumsal bellekten beslendiği, sözlü kültürü komik bir metne dönüştürürken kültürel kodları okuyucuya aktardığı görülmüştür. Bu dönüşüm ve aktarım, sözlü kültürün sürdürülebilirliğini ve sürekliliğini sağlamaktadır. Aynı zamanda da karikatür üzerinden yeni bir mizah metnine dönüşerek yaşatılan, korunan ve gelecek kuşaklara aktarılan sözlü kültür ürünlerinin güncel biçimini okumada araştırmacılara önemli ip uçları vermektedir.