Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Yaşar Şimşek
Özet:
II. Meşrutiyetten Cumhuriyete uzanan zaman dilimi (1908-1923) Osmanlı-Türk toplumunda derin etkileri olan bir dönemdir. Bu süre zarfında sosyal hayattaki değişim ve dönüşümler edebiyat eserlerinin konusunu oluşturmuş; dönemin zihniyeti, düşünce yapısı, din ve inanç algısı hâliyle romanlara da yansımıştır. Bu çalışmada, 1908-1923 yılları arasında yayımlanan romanlar din ve inanç teması etrafında incelenmiştir. İnceleme, bu dönem aralığında eser veren 29 farklı yazarın 50 romanı üzerinden yapılmıştır. Seçilen romanlar, kronolojik bir sıra dâhilinde muhteva bakımından çözümlenip değerlendirilmiştir. Böylelikle II. Meşrutiyet dönemi romanlarındaki din duygusu, inançların sosyal hayata yansımaları ve dinî unsurların insan psikolojisi üzerindeki etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Giriş dışında altı bölüm hâlinde düzenlenen çalışmanın Kavramsal ve Tarihsel Çerçeve adını taşıyan birinci bölümünde, Kavramsal Çerçeve alt başlığı içinde öncelikle tema, din ve inanç kavramları açıklanmış, ardından din-sanat, din-edebiyat, din-roman ilişkisi üzerinde durulmuştur. Tarihsel Çerçeve alt başlığı içinde ise Tanzimattan Cumhuriyete uzanan tarihsel süreçte Türk romanındaki din ve inanç algısı Modern Türk Edebiyatının dönemleri dikkate alınarak anlatılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde II. Meşrutiyet Dönemi Türk Romanında Semavi Dinler başlığı altında dönem romanlarındaki İslamiyet, Hristiyanlık ve Yahudilik inancıyla ilgili göstergeler değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde Semavi Olmayan Dinler ve İnançlar başlığı altında romanlarda değinilen diğer din ve inançlar incelenmiştir. Dördüncü bölümde dönem romanlarında üzerinde yoğun bir şekilde durulan Batıl İnançlar konusu ele alınmıştır. Beşinci bölümde romanlardaki Mitoloji algısına, altıncı bölümde ise Dinlerin Karşılaştırılması meselesine yer verilmiştir. Çalışmanın Sonuç ve Değerlendirme kısmı, tezin içeriğinden hareketle belirlenen ortaklıklarla elde edilen bulguların kısa ve öz bir şekilde yorumunu içermektedir. Çalışmanın sonuna ise tezde yararlanılan yayınları ihtiva eden Kaynakça eklenmiştir. Çalışmaya konu olan romanlar, tema odaklı olarak edebiyat kuramları, roman teorileri, yapı unsurları ve anlatım tekniklerinin ışığında çözümlenmiştir. İncelenen romanlarda din ve inanç temasına bir iki roman dışında doğrudan değinilmemiştir. Roman yazarları genellikle sosyal meseleler, kişisel problemler, psikolojik buhranlar, kadın-erkek ilişkileri, Doğu-Batı çatışması etrafında gündelik hayatla örtüşmesi bakımından dinî unsurlara temas etmişlerdir. Dönem romanlarında, hem geleneksel din anlayışından hem dönemin zihniyet değişiminden kaynaklı olarak din duygusunun zayıfladığı, dinsel yozlaşmanın arttığı ve toplumun batıl inançlara eğilim gösterdiği söylenebilir.