Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2014
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: İbrahim Gökhan Ceylan
Özet:
Araştırmada, ambalaj tasarımında kullanılan subliminal (bilinçaltı) mesaj öğeleri, bu öğelerin tüketici üzerindeki etkileri ve grafik tasarım öğrencilerinin subliminal mesaj öğelerini algıla düzeyleri incelenmiştir. Ambalaj, ambalaj tasarımı, ambalajda renk, bilinçaltı kavramı, bilinçaltı mesajlar ve ambalajlarda yer alan bilinçaltı mesajların detaylı bir şekilde verilmeye çalışıldığı bölüm, araştırmanın kuramsal alt yapısını oluşturmuştur. Ambalaj, ambalaj türleri, ambalajın fonksiyonları, unsurları, ölçüleri, tasarımı, rengi, tüketicinin satın alma karar süreci, insan beyninin bölümleri, bilinçaltı, bilinçaltı ve ikna, bilinçaltı mesajların algılanmasını etkileyen faktörler, arketip kavramı, bilinçaltına yönelik reklam hazırlama teknikleri ve ambalaj tasarımında subliminal mesaj kullanımı ile ilişkisi olmak üzere on iki ana başlık altında incelenmiştir. Ambalajlar, raflarda müşterilerinin hızla karar verdiği ortamlarda yer almaktadırlar. Bu nedenle iyi tasarlanmış bir ambalaj grafiğinin, duygusal bir etki yaratarak hedef kitlesi başta olmak üzere, tüketiciyi satın alma davranışına yönlendirmesi gerekmektedir. Günümüzde yoğun rekabet ortamında tüketiciler mesaj sağnağı altında kalmaktadır. Bu nedenle bazı reklam ajansları ve tasarımcılar insanın doğası gereği tepki verdiği bilinçaltına hükmeden renk ve görselleri kullanarak tüketici etkilemeyi hedeflemektedir. Ambalaja baktıklarında, dikkatli izleyicilerin bile nadiren fark edebildikleri, normal algı eşiğinin altında kalan ancak bilinçaltının fark ettiği detayların, görsel içerisine gizlenmesinden oluşan subliminal mesajlar, birçok alanda kullanıldığı gibi, ambalaj grafiğinde de yerini almaktadır. Jung' un yaptığı araştırmalara göre insanlar doğum öncesinden getirdikleri bazı yol göstericileri (arketipler) ile doğmaktadırlar. İnsan beyni, özellikle "Doğum, Ölüm" iki arketipine tepki vermektedir. İyi niyetli olmayan bazı tasarımcılar tarafından bu önemli detay fark edilmiş olup ürünün satışını artırmak üzere tasarımlarda silahları kullanmaktadırlar. Günümüzde satış ivmeleri hızla yükselmiş bazı ürünler incelendiğinde, reklamlarında, ambalaj tasarımlarında ve / ve ya dergi reklamlarında bilinçaltı mesajlar kullandıkları uzmanlar tarafından tespit edilmiştir. Bu şekilde oluşan haksız rekabet ortamının ortadan kalması için ciddi denetlemelerin yapılması gerekmektedir. Tüm bu bilgiler doğrultusunda, araştırma da grafik tasarım öğrencilerinin ambalajlarda yer alan subliminal mesaj öğelerini algılama düzeyleri incelenmiştir. Araştırma ile elde edilen bilgiler ışığında: 1. Tüketicinin satın alma kararlarını etkileyen faktörlerin renk ve marka olduğu görülmüştür. 2. Cinsiyet farklılıklarının subliminal mesajları fark etmeyi etkilediği saptanmıştır. Erkekler cinsel içerikli mesajları komik ve haz verici bulurken kadın katılımcılar antipatik bulmuşlardır. 3. Subliminal mesajlarda doğum, ölüm, cinsellik, korku gibi. temel güdüleri etkileyecek konulara yer verildiği görülmüştür. 4. Katılımcıların büyük çoğunluğunun sosyoekonomik düzeyinin yüksek olduğu ve subliminal mesaj öğelerini fark etmiş oldukları analiz edilmiştir. 5. Öğrencilerin aldıkları ambalaj bilgisinin, ambalaj tasarımı uygulaması için yetersiz olduğu anlaşılmıştır. 6. Subliminal mesajları hedef kitlenin özelliklerini göz ardı ederek yerleştirecek oldukları görülmüş olup, ambalaj tasarımı ve subliminal mesaj dengesini kuramayacakları sonucuna varılmıştır. 7. Haksız rekabet ortamının oluşmaması ambalajlarda yer alan subliminal mesaj öğelerinin tespiti için gerekli hukuki düzenlemelerin ve denetlemelerin yapılması gerekmektedir.