Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Başak BÜKİN
Danışman: Aysel Çağlan Günal
Özet:
Çeşitli nöropsikiyatrik bozuklukları tedavisi için trisiklik antikonvülsan karbamazepin kullanımının artışı, toprak ve su sağlığını doğrudan etkilemekte, kalıcılığı ve adsorpsiyon özellikleri tatlı su kaynakları ve sucul türler için risk oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, subletal karbamazepinin sucul omurgasız tatlı su kereviti Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823 üzerindeki toksik etkilerini incelemektir. Akut toksisite testi sonucunda 96 saatlik LC50 değeri 125,5 mg/L (73,78-193,95 mg/L) olarak belirlenmiştir. Kerevitler, laboratuvar koşullarında kontrol, solvent kontrol (DMSO, dimetil sülfoksit) ve 48 saat, 7 ve 14 gün süresince 1/10 (12,5 mg/L) ve 1/100 (1,25 mg/L) karbamazepin uygulanan gruplar olmak üzere toplam dört gruba ayrılmıştır. Karbamazepin gruplarında toplam hemosit sayıları (THS), özellikle 48 saat ve 7 günlük maruziyetten sonra, kontrol gruplarına kıyasla istatistik önemli ölçüde azalmıştır. Hemolenf total antioksidan durumu (TAS) ve total oksidatif stresi (TOS), karbamazepine maruz kaldıktan sonra özellikle 7. ve 14. günlerde kontrollere kıyasla her ikisi de istatistik olarak önemli ölçüde artmıştır (p<0,05). Biyokimyasal analizler, süperoksit dismutaz (SOD) ve glutatyon peroksidaz (GPX) aktivitelerinin her iki konsantrasyonda da solungaçlarda önemli ölçüde arttığını, ancak hepatopankreas dokusunda kontrollere göre azaldığını (p<0,05) göstermiş, kas dokularında ise gruplar arasında farklılık belirlenmemiştir (p>0,05). Katalaz (CAT) aktiviteleri 12,5 mg/mL konsantrasyonunda solungaç, kas, hepatopankreas dokularında her iki konsantrasyonda da artış göstermiştir (p<0,05). Malondialdehit (MDA) miktarı her iki konsantrasyonda solungaç ve hepatopankreas dokularında kontrol grubuna göre anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (p<0,05), ancak gruplar arasında kas dokusunda değişiklik olmamıştır (p>0,05). Sonuç olarak, karbamazepinin subletal konsantrasyonları, oksidatif stresi artırarak ve antioksidan mekanizmaları uyararak kerevitler üzerinde sistemik ve doku düzeyinde toksik etkiler göstermiştir. Bulgularımız ayrıca tatlı su ekosistemlerinin sucul türlerinde karbamazepinin erken toksikolojik etkilerinin daha iyi anlaşılmasını desteklemektedir.
Anahtar Kelimeler : Karbamazepin, hemolenf, oksidatif stres, histopatoloji, tatlı su
ıstakozu