Bant karikatürleriyle desenlenmiş örnek olay yönteminin sosyal bilgiler dersinde başarıya, kalıcılığa ve yaratıcı düşünme becerisine etkisi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, TÜRKÇE VE SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ ANABİLİM DALI, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2019

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: BETÜL AKYÜREK TAY

Danışman: Mehmet Ali Çakmak

Özet:

Sosyal bilgiler dersi öğretim programları yapılandırmacı anlayış temele alınarak

hazırlanmaktadır. Bundan dolayı sosyal bilgiler dersinde aktif öğrenme yöntemleri işe

koşulmaktadır. Bu derste kullanılan aktif öğrenme yöntemlerinden biri de örnek olay

yöntemidir. Örnek olay yöntemi türlerinden biri olan görsel örnek olay yönteminde olaylar,

karikatürler ya da resimler yoluyla öğrencilere sunulmaktadır. Bu çalışmada görsel örnek

olay yöntemi bant karikatürleri ile desenlenmiş yani örnek olay yöntemindeki olaylar bant

karikatürleri ile öğrencilere sunulmuştur. Bant karikatürleri bir olayın baştan sona seri bir

şekilde karikatürler yoluyla çizilerek belirli karakterlerin ve olayın geçtiği yerlerin

betimlendiği karikatür türü olarak tanımlanabilir. Bir mizah ögesi olan karikatürlerin

eğitimde kullanımının çeşitli yararları olduğu bilinmektedir. Bant karikatürlerinin örnek

olaylarda kullanımının sosyal bilgiler eğitiminde benzer faydaları ortaya çıkarması

beklenebilir. Sosyal bilgiler bir ders olarak normal gelişim gösteren öğrenciler için

ilköğretim 4. sınıftan 7. sınıfa kadar yer alırken özel (üstün) yetenekli öğrenciler için Bilim

ve Sanat Merkezi (BİLSEM), destek ve bireysel yetenekleri fark ettirme programlarında

yer almaktadır.

vii

Bant karikatürleriyle desenlenmiş örnek olay yönteminin özel (üstün) yetenekli ve normal

gelişim gösteren öğrencilerde kullanımının sosyal bilgiler dersinde başarıya, kalıcılığa ve

yaratıcı düşünme becerisine etkisinin araştırıldığı bu çalışmada hem gerçek deneysel hem

de yarı deneysel desen kullanılmıştır.

Bu çalışmada ikisi deney ve biri kontrol grubu olmak üzere üç grupla çalışma

yürütüldüğünden çok aşamalı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Buna bağlı olarak

araştırmada kolay ulaşılabilir örnekleme, amaçlı örnekleme ve basit seçkisiz örnekleme

yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmanın verileri; araştırmacı tarafından geliştirilen sosyal

bilgiler başarı testi ve Whetton ve Cameron (2002) tarafından geliştirilen ve Aksoy (2004)

tarafından Türkçeye uyarlanan “yaratıcı düşünme becerisi ölçeği” ile elde edilmiştir.

Verilerin analizinde SPSS 22 istatistik programı kullanılmış, madde güçlük indisi, madde

ayırt edicilik indisi, madde toplam korelasyonu, Alfa güvenirlik katsayısı, aritmetik

ortalama, standart sapma, standart hata, düzeltilmiş p değerleri, Shapiro-Wilk testi, Paired

Samples T testi, Wilcoxon İşaretli Sıralar testi, One Way ANOVA testi, Kruskal Wallis H

testi, Dunn’s ikili çiftler testi, Scheffe testi, Levene testi, Welch testi ve Dunnett C testi

puanları hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar kısaca söyledir:

Bant karikatürleriyle desenlenmiş örnek olay yöntemiyle öğrenim gören her iki deney

grubunun [özel (üstün) yetenekli öğrencilerden oluşan (deney-1) ve normal gelişim

gösteren öğrencilerden oluşan (deney-2)], klasik örnek olay yöntemiyle öğrenim gören

normal gelişim gösteren öğrencilerinden oluşan (kontrol) gruba göre hem sosyal bilgiler

dersi akademik başarı düzeylerinin hem de erişi puanlarının anlamlı düzeyde yüksek

olduğu tespit edilmiştir. Deney gruplarının ve kontrol grubunun ön test-son test puanları

farkına göre bakıldığında örnek olay yönteminin hem bant karikatürleriyle desenlenerek

kullanımının hem de klasik olarak kullanımının öğrencilerin sosyal bilgiler dersi başarı

düzeylerini artırdığı görülmüştür. Bant karikatürleriyle öğrenim gören öğrencilerin sosyal

bilgiler dersinde edindikleri bilgilerin kalıcılık düzeyi klasik örnek olay yöntemi ile

öğrenim gören öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksektir. Bant karikatürleriyle öğrenim

gören öğrencilerin sosyal bilgiler dersindeki yaratıcı düşünme beceri düzeyleri klasik örnek

olay yöntemi ile öğrenim gören öğrencilere göre anlamlı düzeyde yüksektir.

Genel olarak ele alındığında; bant karikatürleriyle desenlenmiş örnek olay yönteminin özel

(üstün) yetenekli ve normal gelişim gösteren öğrencilerde kullanımının sosyal bilgiler dersi

akademik başarı düzeyini artırdığı, bilgilerin kalıcılığını sağladığı ve yaratıcı düşünme

becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca bağlı

olarak hem sosyal bilgiler hem de sınıf öğretmenlerine bant karikatürlerini kullanmaları

önerilebilir.

Anahtar Kelimeler : Bant karikatürleri, örnek olay yöntemi, sosyal bilgiler dersi,

akademik başarı, kalıcılık, yaratıcı düşünme becerisi