Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Egemen BABAİBAN
Danışman: MÜSTEYDE BADUNA KOÇYİĞİT
Özet:Ani taşkınlar, dar bir alanda şiddetli yağış nedeniyle küçük bir tetiklenme sonucunda oldukça hızlı bir şekilde oluşan taşkınlar olup ciddi zararlara neden olabilmektedir. Dolayısıyla havzanın ani taşkın potansiyelinin bilinmesi önemlidir. Bu çalışma kapsamında Doğu Akdeniz Havzası’nın ani taşkın potansiyeli morfometrik analiz yardımıyla incelenmiştir. Çalışmada, Doğu Akdeniz Havzası sekiz ana olmak üzere toplam 775 adet alt havzaya ayrılmıştır. Alt havzalara ait oniki morfometrik parametre hesaplanmış ve temel bileşen analizi kullanılarak alt havzaların ani taşkın potansiyeline göre sınıflandırılmasında Rb, Dd, T, ρ, Er ve Cr parametrelerinin kullanılmasına karar verilmiştir. Alt havzalar ani taşkın potansiyelleri bakımından çok yüksek, yüksek, orta, düşük ve çok düşük olmak üzere beş kategoriye ayrılmıştır. Elde edilen sınıflandırma ile havzada meydana gelmiş kayıtlı taşkın olayları her bir ana alt havza için karşılaştırılmış ve yaklaşımın güvenilirliği ve uygulanabilirliği test edilmiştir. Çalışma sonucunda Doğu Akdeniz Havzası’nda farklı büyüklüklerde 108 adet çok yüksek riskli, 301 adet yüksek riskli, 264 adet orta riskli, 101 adet düşük riskli ve 1 adet çok düşük riskli alt havza olduğu belirlenmiştir. Morfometrik analiz yardımıyla Doğu Akdeniz Havzası’nın ani taşkın potansiyeli değerlendirildiğinde Alata gibi küçük drenaj alanına sahip ana alt havzalarda taşkınların genellikle düşük ani taşkın potansiyeline sahip alt havzalarda yaşandığı görülmüştür. Benzer şekilde yüksek risk kategorisinde bulunan alt havzalarda ise kayıtlara göre hiç taşkın meydana gelmediği tespit edilmiştir. Bu sonuçların elde edilmesinin nedeni temel bileşen analizinde Doğu Akdeniz Havzası’na ait 775 adet alt havzanın tümünün değerlendirilerek bileşenlerin belirlenmesi olduğu düşünülmektedir. Böylece analiz sonucunda küçük ve yapısal farklılıklara sahip alt havzalarda etkili parametreler tüm havza genelinde değerlendirildiğinde etkisini yitirmiş olabilmektedir. Bu tespiti Göksu ve Tarsus gibi Doğu Akdeniz Havzası’ndaki en büyük drenaj alanına ve alt havzaya sahip ana alt havzaların doğruladığı görülmektedir. Çalışma sonucunda elde edilen sonuçların geliştirilebilmesi için çalışmada kullanılmış olan morfometrik parametrelerin yanı sıra yağış akış ilişkisini doğrudan etkileyen bitki örtüsü, arazi kullanımı, havza jeolojisi ile havzadaki su kullanımı gibi faktörlerin de dikkate alınması gerektiği düşünülmektedir.