Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Nazlıcan GÜNGÖR
Danışman: Fatma Suna Balcı
Özet:
Kimyasal proseslerde bulunan kimyasalların; yanıcı, parlayıcı ve toksik gibi tehlike özellikleri ve kazaya yol açabilecek fizikokimyasal özellikleri sebebiyle belirli risk potansiyelleri mevcuttur. Bu riskler; kimyasalın bulunduğu ekipmandaki proses parametrelerinde yaşanan sapmaların kontrol altına alınamaması ile gelişen bütünlük kaybı sonucu kimyasalın çevreye yayılarak patlama, yangın ve toksik yayılım gibi proses kazalarının gerçekleşmesidir. Proses güvenliğinin sağlanması için otomasyon sistemi ile, olası sapmaların fark edilip kontrol altına almak, alınamadığında da bariyerleri uygun sırada devreye alarak kazayı önlemek/ etkilerini azaltmak gereklidir. Ancak, otomasyon sistemi bileşenlerinden birindeki arıza, insan müdahalesini gerektirebilir. Aniden gelişen bu durum Hazop çalışmasında genellikle göz ardı edilmektedir. Bu tez çalışmasında, otomasyon sistemi bileşenlerinden birinin arızalanması sonucu aniden devreye giren insan müdahalesi ve otomasyon sisteminin diğer bileşenleri ile yürütülen prosesler ‘hibrit’ olarak tanımlanmış ve insan faktörü geliştirilen Hibrit Hazop (H-Hazop) metodolojisinde değerlendirilmiştir. Örnek çalışma olarak CAPECO petrol ürünleri depolama ve dağıtım tesisindeki benzin depolama tankının seviye parametresindeki sapmadan dolayı meydana gelen patlama kazası incelenmiştir. Seviye transmiterinin devre dışı kalması nedeniyle operasyonu manuel olarak kontrol etmede insan tarafından yapılan hata ve tanktaki seviyenin giderek artmasına neden olan diğer hatalar listelenmiştir. Daha sonra taşmayı önlemek ve taşmanın etkilerini azaltmak için gerekli insan müdahaleleri belirlenmiştir. İnsan hatalarının bilgi eksikliği, yanlış operasyonel davranış ve güvenlik kültürü farkındalığının eksikliğinden kaynaklandığı belirlenmiş ve Güvenlik Yönetim Sistemi kapsamında ‘operasyonel kontrol’, ‘değişim yönetimi’ ve ‘acil durumlara yönelik planlama’ unsurlarıyla ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Çalışma ile insan faktörünün olumlu ve olumsuz etkileri incelenmiş ve bu metodolojinin uygulanmasıyla operasyonun kontrolünde yapılan insan hatalarının en aza indirilebileceği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler : Proses güvenliği, insan faktörü, H-Hazop, güvenlik yönetim sistemi, akaryakıt depolama tesisi