Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA TUĞÇE GÜRAĞAÇ DERELİ
Danışman: Esra Akkol
Özet:
Türkiye’de yapılan etnobotanik çalışmalarda, halk arasında santral sinir sistemi rahatsızlıklarına
karşı kullanılan pek çok bitki olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, halk arasında bu amaçla
kullanıldığı belirlenen Centaurea kurdica Reichardt, Corydalis erdelii Zucc., Lotus corniculatus L.
subsp. corniculatus, Melilotus officinalis (L.) Pall., Primula vulgaris Huds. ve Xanthium orientale L.
subsp. italicum (Moretti) Greuter bitkilerinin depresyon üzerindeki etkinliklerinin araştırılması
amaçlanmıştır. Bu bağlamda, C. kurdica bitkisinin çiçekleri ile dal ve yapraklarından; C. erdelii, M.
officinalis ve X. orientale subsp. italicum bitkilerinin yapraklarından; L. corniculatus subsp.
corniculatus bitkisinin toprak üstü kısımlarından; P.vulgaris bitkisinin ise rizomlarından halk
arasındaki kullanılışları göz önünde bulundurularak öncelikle sulu ekstreler, sonrasında ise sırasıyla
n-hekzan, etil asetat (EtOAc) ve metanol (MeOH) ekstreleri hazırlanmıştır. Hazırlanan ekstrelerin
etkinlikleri çeşitli in vivo depresyon modelleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Uygulanan deney
modellerinde, C. kurdica bitkisinin dal ve yapraklarından hazırlanan n-hekzan ekstresi ile
çiçeklerinden hazırlanan metanollü ekstrenin yüksek antidepresan aktivite göstermesi nedeniyle, bu
bitki üzerinde “Biyolojik Aktivite ile Yönlendirilen Fraksiyonlama (BAYF)” çalışmalarının
yürütülmesine karar verilmiştir. Bu doğrultuda, C. kurdica bitkisinin dal ve yapraklarından
hazırlanan n-hekzan ekstresi, silika jel kolon kromatografisi ile fraksiyonlanarak 5 ana fraksiyon [Fr.
(1-42); Fr. (43-78); Fr. (79-105); Fr. (106-139); Fr. (140-183)] elde edilmiştir. Elde edilen
fraksiyonlardan Fr. (43-78) ve Fr. (140-183)’ün, kullanılan depresyon modellerinde önemli derecede
aktivite gösterdiği tespit edilmiştir. Bu fraksiyonlar üzerinde yapılan izolasyon çalışmalarında Fr.
(43-78)’den β-sitosterol ve stigmasterolden oluşan bir karışım ile β-amirin, Fr. (140-183)’den ise
kostunolit izole edilmiştir. Biyolojik aktivite çalışmalarında aktif çıkan bir diğer ekstre olan ve C.
kurdica bitkisinin çiçeklerinden hazırlanan MeOH ekstresi ise RP-18 silika jel kolon kullanılmak
suretiyle vakum sıvı kromatografisine tatbik edilmiş ve [Fr. (1-4); Fr. (5-8); Fr. (9-23); Fr. (24-28)]
olmak üzere 4 ana fraksiyon elde edilmiştir. Elde edilen fraksiyonlardan Fr. (9-23)’ün kullanılan
depresyon modellerinde önemli derecede aktivite göstermesi nedeniyle, bu fraksiyon üzerinde
yapılan izolasyon çalışmalarında kersitrin, izokersetin ve naringenin-7-O-glukopiranozit izole
edilmiştir. Sonuç olarak, C. kurdica bitkisinin depresyona karşı gösterdiği aktivitenin içerdiği sterol,
flavonoit ve terpen türevi bileşiklerden kaynaklanıyor olabileceği belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler : Etnobotanik, Asteraceae, Centaurea kurdica, Depresyon, Flavonoit, Sterol,
Seskiterpen lakton