Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Farmakognozi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MERT İLHAN
Danışman: Esra Akkol
Özet:
Türkiye’de yapılan etnobotanik çalışmalarda, halk arasında çeşitli bitkilerin jinekolojik
rahatsızlıklarda yaygın olarak kullanıldığı kayıtlıdır. Bu çalışmada, jinekolojik
rahatsızlıklarda kullanıldığı tespit edilen Anthemis austriaca Jacq., Cichorium intybus L.,
Melilotus officinalis (L.) Pall., Mentha longifolia (L.) Huds. ve Urtica dioica L. bitkilerinin
endometriyoz ve polikistik over sendromu (PKOS) üzerindeki etkinliklerinin araştırılması
amaçlanmıştır. Bu bağlamda, A. austriaca çiçekleri ile C. intybus, M. officinalis, M.
longifolia ve U. dioica toprak üstü kısımlarından sırasıyla n-hekzan, etil asetat (EtOAc) ve
metanol (MeOH) ekstreleri hazırlanmıştır. Hazırlanan ekstrelerin etkinlikleri sıçanlarda
deneysel olarak oluşturulan endometriyoz ve letrozol-nedenli PKOS modelleri uygulanarak
değerlendirilmiştir. Oluşturulan bu sıçan modellerinde, A. austriaca bitkisinden hazırlanan
ekstrelerin en yüksek etkiyi göstermesi nedeniyle bu bitki üzerinden “Biyolojik Aktivite ile
Yönlendirilen Fraksiyonlama ve İzolasyon (BAYF)” teknikleri kullanılarak çalışmaların
yürütülmesine karar verilmiştir. Endometriyoz sıçan modelinde, aktivitesi en yüksek çıkan
A. austriaca MeOH ekstresi RP-18 silika jel kolon kullanılmak suretiyle vakum sıvı
kromatografisine tatbik edilmiş ve fraksiyonlama işlemi yapılarak 4 ana fraksiyon [Fr. (1-
6); Fr. (7-13); Fr. (14-20); Fr. (21-29)] elde edilmiştir. Elde edilen fraksiyonlardan Fr. (1-6)
ve (14-20)’nin endometriyoz sıçan modelinde önemli derecede aktivite gösterdiği
belirlenmiştir. Yapılan izolasyon çalışmalarında Fr. (1-6)’dan 4-(β-D-glukopiranoziloksi)-
6-metil-2H-piran-2-on, en yüksek aktivite gösteren Fr. (14-20)’den ise kersetin, apigenin-7-
O-(3''-asetil)-β-D-glukopiranozit, apigenin-7-O-(6''-asetil)-β-D-glukopiranozit, apigenin-7-
O-β-D-glukopiranozit ve kersetin-7-O-β-D-glukopiranozit izole edilmiştir. Letrozol-nedenli
PKOS sıçan modelinde, en yüksek aktiviteyi A. austriaca n-hekzan ekstresinin göstermesi
nedeniyle bu ekstre üzerinde yapılan fitokimyasal çalışmalarda β-amirin palmitat,
taraksasterol ve taraksasterol asetat olmak üzere 3 adet triterpen yapısında madde izole
edilmiştir. Sonuçlar A. austriaca bitkisinin endometriyoza karşı gösterdiği aktivitenin,
içerdiği flavonoitlerden; PKOS’a karşı gösterdiği aktivitenin ise triterpenlerden
kaynaklandığını göstermiştir.
Anahtar Kelimeler : Farmakognozi, Etnofarmakoloji, Asteraceae, Anthemis austriaca,
Endometriyoz, PKOS, Flavonoit, Triterpen