Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Merve ARSLAN
Danışman: Arzu Özen Yavuz
Özet:
Mimari, geçmişten itibaren sürekli bir değişme ve gelişme göstermiş; her dönemde farklı tasarım kriterleri hâkim olmuştur. Tasarım yöntemleri değişkenlik göstersede tasarımcı, ürettiği eserlerde matematik ve geometriden her zaman yararlanmıştır. Geçmiş dönemlerde birçok yapının formundan en küçük detayına kadar basit Öklid (Euclid) geometrisinin etkin şekilde kullanıldığı görülür. Öte yandan mimaride Euclid etkisinin azaldığı dönemlerdeki tasarım kurguları incelendiğinde ise pek çok tasarımcının doğanın geometrisini örnek aldığı görülmektedir. Doğanın geometrisi daire, kare ve buna benzer birçok basit geometrik şekilden çok daha karmaşıktır. Fraktaller, Euclid geometrisinin tanımlayamadığı, doğada, mimaride vb. birçok yerde karşımıza çıkan düzensiz biçimleri tanımlama yeteneğine sahiptir. Fraktal geometri, düzensiz gibi görünen; fakat tekrar ve özbenzerlik yoluyla belli kuralları uygulayarak kendi içinde düzeni oluşturan karmaşık kurguları açıklamayı sağlar. Bu özelliği ile fraktaller mimariyi anlamak ve analiz etmek için sık sık başvurulan bir yöntemdir. Fraktaller, mimaride farklı bakış açıları ile değerlendirildiğinde; yerleşim ölçeğinde, bina ölçeğinde kütlesel oranların, plan, kesit ve strüktürel oranların, cephesel elemanlarda bulunan oranların ya da tarihi süreçlerde oluşan detaylarda (bezeme) bulunan oranların analizi için kullanılabilir. Tez çalışmasında, Anadolu Selçuklu Dönemi geometrik taş bezemelerinin kurgusunun fraktal yöntemle analiz edilmesi hedeflenmiştir. Yöntem olarak fraktal geometrinin seçilme nedeni, aslında çok karmaşık gibi görünen bezemelerin yapısında tekrar gibi basit kurallar ile oluşturulan geometrik bir düzenin var olmasıdır. Çalışmada, Anadolu Selçuklu Dönemi ürünü olan Sivas Gökmedrese'nin taş bezemelerinden örnekler seçilerek analiz yapılmıştır. Alan çalışmasına konu olan Sivas Gökmedrese, Anadolu Selçuklu Dönemi eserlerinden büyük öneme sahip, içerisinde ince taş işçiliği olan geometrik bezemelerin bol bulunduğu, korunması gereken özel bir yapıdır. Çalışma kapsamında Sivas Gökmederese’nin özellikle ön cephesinde, portalinde bulunan iki boyutlu geometrik taş bezemeler analiz edilmiştir. Analiz edilen bezemeler incelendiğinde fraktalin dört ana kuralının bezemelerin oluşum kurgusunda bulunduğu görülmektedir: fraktal kesir, özbenzerlik, tekrar (iterasyon), çevrim sayısı. Bu çalışma sayesinde farklı bir bakış açısı ile fraktal geometriden yararlanılarak aynı ya da farklı dönemde yapılmış başka bir İslami yapının iki boyutlu, üç boyutlu bezemelerinin analiz edilebileceği düşünülmektedir.
| Anahtar Kelimeler : Mimari analiz, bilgisayar destekli tasarım, fraktal, kendine benzerlik, Anadolu Selçuklu dönemi, geometrik kompozisyon, süsleme (bezeme) |