Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Eczacılık Meslek Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Serkan Yiğitkan
Danışman: İlkay Erdoğan Orhan
Özet:
Bu tez çalışmasında, Lamiaceae familyasından Salvia, Satureja, Origanum ve Nepeta cinsine ait 37 türün
etanol ekstreleri 3-hidroksi-3-metil-glutaril Koenzim A (HMG-KoA) redüktaz enzimine karşı in vitro
inhibitör aktiviteleri yönünden ELISA yöntemiyle test edilmiş ve en yüksek inhibitör aktiviteyi Salvia
multicaulis Vahl. göstermiştir. Daha sonra bu türün değişik polaritede kök ve topraküstü ekstreleri
hazırlanarak tekrar HMG-KoA redüktaza karşı inhibisyon kapasiteleri test edilmiş olup, bitkinin
diklorometan:aseton (1:1) kök ekstresinin en yüksek inhibisyon (% 71,97) gösterdiği saptanmıştır. Daha
sonra aktivite-yönlendirmeli fraksiyonlama (AYF) yöntemiyle etkiden sorumlu bileşiğin veya bileşiklerin
tespit edilmesi amacıyla ekstre üzerinde fitokimyasal çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda ekstre
önce kolon kromatografisi ile fraksiyonlanmış olup, elde edilen fraksiyonlar ince tabaka kromatografisi
ile takip edilmiştir. Birbirine benzer olan fraksiyonlar birleştirilmiş ve toplam 15 adet fraksiyon elde
edilmiştir. Bunlardan 5 tanesi (M-3, M-6, M-7, M-8 ve M-10) HMG-KoA redüktaza karşı %50’nin
üzerinde inhibitör aktivite göstermiştir. Daha ileri kromatografik çalışmalar aktif fraksiyonlar üzerinde
yürütülmüştür. Bu fraksiyonlardan hareketle 10 adet bileşik (biri 1:1 karışım olmak üzere) izole edilmiştir.
İzole edilen ve yapıları aydınlatılan bileşiklerin, referans ilaç olarak atorvastatin kullanılarak yapılan
HMG-KoA redüktaz inhibitör aktivite sonuçlarına göre; 7-asetoksihorminon (SY-20) % 84,15 ± 0,10;
horminon ve 7-asetoksihorminon (1:1) karışımı (SY17) % 76,26 ± 0,14 değerleri ile en yüksek inhibitör
aktiviteyi göstermiştir. En aktif bileşik olarak aktiviteden sorumlu olduğu düşünülen iki bileşik olan 7-
asetoksihorminon ile horminon ve 7-asetoksihorminon karışımının enzimin aktif bölgesindeki
aminoasitlerle etkileşimi moleküler kenetlenme modeli ile incelenmiştir. Bu çalışma ülkemizde yetişen
bazı Salvia, Satureja, Origanum ve Nepeta türlerinin HMG-KoA redüktaz enzim inhibitör aktivitesinin
ve Salvia multicaulis’in inhibitör aktiviteden sorumlu olduğu bileşiklerin incelendiği ilk çalışmadır.
Anahtar Kelimeler : HMG-KoA Redüktaz, Enzim İnhibisyonu, Lamiaceae, Salvia,
Satureja, Origanum, Nepeta, Hiperkolesterolemi