Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkçe Ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ARCAN AYDEMİR
Danışman: Turhan Çetin
Özet:
Araştırmanın temel amacı tasarım odaklı düşünme yaklaşımının temellerini açıklayarak sosyal bilgiler alanında yaklaşımı uygulamak ve katılımcıların süreç deneyimleri ile yaklaşıma ilişkin görüşlerini ortaya çıkarmaktır. Bu temel amaç doğrultusunda tasarım odaklı düşünme yaklaşımı kullanılarak sosyal bilgiler eğitimindeki ihtiyaçları veya sorunları belirlemek, bu sorunlara veya ihtiyaçlara çözümler geliştirmek ve eğitim-öğretim ortamlarını zenginleştirmek amaçlanmıştır. Araştırmada yöntem olarak hem nicel hem de nitel yöntemleri içeren karma yöntem kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda fenomenoloji, durum çalışması gibi yöntemler kullanılmıştır. Nicel boyutunda ise deneysel desen kullanılmıştır. Bunlara ek olarak araştırma kapsamında doküman incelemesi ve tarama modeli de kullanılmıştır. Bu bağlamda tasarım odaklı düşünme yaklaşımı 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programı’nda öğrenim gören toplam 19 katılımcıya (temel çalışma grubu) uygulanmıştır. Tasarım odaklı düşünme yaklaşımının uygulama sürecinde ise çalışma grubuna farklı sınıf düzeyindeki diğer sosyal bilgiler öğretmen adayları, sosyal bilgiler öğretmenleri, öğretim üyeleri ve ortaokul öğrencileri de dahil edilmiştir. Araştırmada veriler gözlemler, görüşmeler ve bilgi formları aracılığıyla toplanmıştır. Tasarım odaklı düşünme yaklaşımı kapsamında çalışma 5 adımda gerçekleştirilmiştir. Bu adımlar empati-keşif, yorumlama, fikir üretme, prototip ve test aşamalarıdır. Araştırmanın empati-keşif aşamasında görüşmeler ve gözlemler yapılarak temel çalışma grubunda yer alan öğretmen adaylarının empati kurmaları sağlanmış ve sosyal bilgiler eğitimindeki sorun ve ihtiyaçlar belirlenmiştir. Yorumlama aşamasında elde edilen bulgulardan benzer olanlar kategorize edilerek benzer fikirlere sahip öğrenciler gruplandırılmıştır. Gruplandırma sonunda üç
vi
temel zorluk ve zenginleştirilmesi gereken eksiklik belirlenmiştir. Bunlar, içerikte öğrencilerin bilmediği çok fazla kelimenin yer alması, materyal ve etkinlik eksikliği şeklindedir. Fikir üretme aşamasında bu eksiklik ve problemlere ilişkin beyin fırtınası tekniğiyle çözüm önerileri geliştirilmiştir. Prototip aşamasında bir önceki aşamada belirlenen çözüm önerileri temel çalışma grubunda yer alan katılımcılar tarafından somutlaştırılmıştır. Grup üyeleri bir çok prototip içinden en kullanışlı olanı seçerek ürünü tasarlamışlardır. Tasarlanan ürünler okullarda uygulanmış, uygulama sırasında gözlemler yapılarak alınan dönütler uyarınca ürünler yeniden tasarlanmıştır. Temel çalışma grubunda yer alan katılımcılar tarafından tasarlanan öğretmene yönelik tasarlama kılavuzu, etkinlik çarkı ve kelime ormanı (sözlük) “Elektronik Yüzyıl” ünitesine uygun içerikle hazırlanmış ve programın ön gördüğü zamanlarda bu ünitede uygulanarak test edilmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen nitel veriler betimsel ve içerik analizi şeklinde çözümlenirken, nicel veriler Mann Whitney U testi ile Wilcoxon işaretli sıralar testleri kullanılarak SPSS paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında temel çalışma grubunda yer alan katılımcıların tasarım odaklı düşünme yaklaşımını yöntem, süreç ve yaklaşım olarak ele alıp açıkladıklarına, tasarım odaklı düşünme yaklaşımının gözlem, empati, pratik düşünme ve çok boyutlu düşünme gibi bazı becerilere odaklandığı, pratik tasarımlar yapmaya olanak tanıması, eğitim-öğretim ortamlarındaki ihtiyaçları belirlemeye yönelik fırsat tanıması, grupla çalışmaya imkan tanıması ve sorun belirlemede etkili bir yaklaşım olması gibi bazı yararlarının olduğu görüşüne sahip olduklarına ulaşılmıştır. Buna ek olarak araştırma sonucunda süreçte tasarlanan ürünlerle gerçekleştirilen öğretim sonucunda elde edilen akademik başarının, programın öngördüğü şekilde gerçekleştirilen öğretim sonucunda elde edilen akademik başarıya göre olumlu olarak anlamlı bir şekilde farklılaştığına ulaşılmıştır. Elde edilen veriler ve deneyimler sonucunda tasarım odaklı düşünme yaklaşımı araştırmacılar tarafından deneysel çalışmalarda kullanılabilir. Buna ek olarak hem öğretmenler hem de öğretim üyeleri yaklaşımı derslerinde uygulayabilir.
Anahtar Kelimeler : tasarım odaklı düşünme, sosyal bilgiler, tasarım