Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Bilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BAHADDİN ŞAHİN
Danışman: Salih Şahin
Özet:
Haritalar geçmişten günümüze gerek akademik coğrafya araştırmalarında gerekse coğrafya eğitimi ve öğretiminde en temel görselleştirme araçlardan biri olagelmiştir. Günümüzde farklı alanlarda ve çok büyük miktardaki veri akışı bir mekânsal görselleştirme aracı olarak tematik haritaları ön plana çıkarmıştır. Bir tematik harita çeşidi olan alan kartogramları, özellikle akademik coğrafyada ve coğrafya eğitiminde nicel veriler için önemli bir görselleştirme aracıdır. Alan kartogramları boyut veya mesafenin yeryüzünün boyutu veya uzaklık birimi dışındaki bir değişkene göre ölçeklendirildiği bir tematik harita çeşidi olarak tanımlanabilir. Koroplet, korokromatik, nokta, dereceli sembol ve akış haritaları gibi geleneksel tematik haritalarda, harita üzerindeki birimler yüzölçümlerine göre gösterilirken; alan kartogramlarında bu alanlar gösterilmek istenen verinin büyüklüğü ile orantılı olarak gösterilmektedirler. Böylece yüzölçümü büyüklüğünün, gösterilen mekânsal verinin dağılışına bakılmaksızın haritayı perdelemesinin ve harita okuyucusunun görsel algısını etkilemesinin önüne geçilmektedir. Bu durum alan kartogramlarını diğer tematik haritalardan ayıran en önemli özelliktir. Alan kartogramlarının bir diğer önemli özelliği ise altlık harita üzerindeki her bir birimin kartogram üzerinde, seçili veri setinin gerçek değeriyle gösterilmesidir. Bu sayede kartogram haritalama tekniğinde diğer tematik haritalama tekniklerinde olduğu üzere veri sınıflandırması olmadığı için kayıp veri sorunu da oluşmamaktadır.
19.yüzyılın sonlarından itibaren gazete, dergi ve ders kitaplarında bir görselleştirme aracı olarak kullanılmaya başlayan alan kartogramlarının, akademik coğrafya çalışmalarında kullanımı 20.yüzyılın ikinci yarısından sonra olmuştur. Alan kartogramlarının daha ziyade beşerî coğrafya çalışmalarında ve beşeri coğrafya öğretiminde etkin olarak kullanılabileceği görülmektedir. Bu durumun nedeni alan kartogramı haritalama tekniğinin kullanılabilmesi için alansal bir veriye ihtiyaç duyulmasıdır. Bir başka ifadeyle alan kartogramları alan özellikli mekânsal nicel verilerin görselleştirilmesinde etkin olarak kullanılabilir.
Bu araştırmada bir tematik haritalama tekniği olan alan kartogramlarının tematik haritalama teknikleri içerisindeki yerinin ne olduğu ve coğrafya eğitiminde nasıl kullanılacağı amaçlanmıştır. Araştırma yöntemi olarak karma yöntem modeli kullanılmıştır. Araştırma konusuyla ilgili olarak alanyazın taraması ve doküman analizi yoluyla araştırma amacı doğrultusunda nitel veriler toplanmıştır. Araştırmanın bir diğer veri kaynağı ise nicel verilerdir Araştırmada yer alan kartogramı çizimleri için kullanılan nicel veri setleri çeşitli resmi kurumların veri tabanlarından elde edilmiştir. Homojen dağılım gösteren ya da negatif değer içeren veriler alan kartogramı çizimine uygun değildir. Bu nedenle araştırma sorularının yanıtlanmasında alan kartogramı çizimi için kullanılacak nicel veri setleri homojen dağılım gösterip göstermediklerine ve negatif değer içerip içermediklerine göre sınıflandırıldıktan sonra homojen dağılım göstermeyen ve negatif değer içermeyen veri setleri seçilmiştir.
Araştırma sonucunda, alan kartogramlarının beşerî coğrafyada hemen hemen her araştırma alanında kullanılmakla beraber en yaygın olarak kullanıldığı araştırma alanlarının nüfus ve seçim coğrafyası olduğu belirlenmiştir. Ortaöğretim coğrafya derslerinde ise coğrafya dersi öğretim programı içerisinde nicel mekânsal verilerin yaygın olarak yer aldığı, Beşerî Sistemler ve Küresel Ortam: Ülkeler ve Bölgeler ünitelerinde yer alan kazanımların büyük kısmının alan kartogramı kullanımına uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler : Coğrafya eğitimi, harita, tematik harita, alan kartogramı