Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: QUYASH ABDUL SAMAD
Danışman: Fatma Nur Baran Aksakal
Özet:
Konu ve Amaç: Bu çalışma Afganistan’ın kuzey bölgesinde bulunan Cevzican ili Şibirgan ilçesinde 0-59
aylık çocuklarda en önemli morbidite ve mortalite nedeni olan akut solunum yolu enfeksiyonları (ASYE) ve
ishalli hastalıkların görülme sıklığı, etkileyen faktörler ve ebeveyn yaklaşımlarını değerlendirmeyi
amaçlamaktadır.
Gereç ve Yöntem: Kesitsel bir araştırma olarak planlanan bu çalışmada Afganistan Cevzican ili Şibirgan
ilçesinde dört yerleşim birimine (köy) yaz ve kış mevsimleri olmak üzere iki kez gidilerek toplam 177 hane
ve bu hanelerde olan 0-59 aylık 304 çocuğa ulaşılmıştır. Yaz dönemi (Ağustos) saha taramasında annelere
anket uygulanmış ve 0-59 aylık çocuklarının ASYE ve İshalli hastalıklar yönünden fizik muayeneleri
yapılmıştır. Kış dönemi (Şubat) saha taramasında aynı yerleşim birimleri ve aynı adreslere gidilerek çocuklar
tekrar ASYE ve ishalli hastalıklar yönünden fizik muayene edilmiştir. Tanımlayıcı bulgular aritmetik
ortalama (±)standart sapma, ortanca (min; maks), frekans dağılımı ve yüzdelerle sunulmuştur. ASYE ve ishal
sıklığını etkileyen faktörlerin belirlenmesinde lojistik regresyon analizi yapılmıştır.
Bulgular ve Sonuç: İncelenen çocukların yaş ortalaması 2,50±1,66’dır. Çocukların %53’ü erkek ve %47’si
kızdır. Annelerin %67,8’i okuryazar değil, %3,3’ü ilkokul mezunu, %5,6’sı ortaokul mezunu, %6,6’sı lise
mezunu ve %16,8’i yüksekokul-üniversite mezunu olduğunu belirtmiştir. Babaların %50’si okuryazar değil,
%6,6’sı ilkokul mezunu, %3’ü ortaokul mezunu, %17,1’i lise mezunu ve %23,4’ü yüksekokul-üniversite
mezunu olduğunu belirtmiştir. Çocukların %52,3’ünün 150$ ve altı, %47,7’sinin 150$ üzeri aylık hane halkı
toplam geliri olduğu tespit edilmiştir. Akut solunum yolu enfeksiyonu olan çocuğuna uygulama konusunda
annelerin %25,3’ü bilgisiz, %53,9’u az bilgili ve %20,7’si bilgili olarak saptanmıştır. İshalli çocuğuna
uygulama konusunda annelerin %15,1’i bilgisiz, %52,3’ü az bilgili ve %32,6’sı bilgili olarak saptanmıştır.
Akut üst solunum yolu enfeksiyonları (AÜSYE) görülme sıklığı yaz döneminde %25,3 ve kış döneminde
%54,9 olarak bulunmuştur. Akut alt solunum yolu enfeksiyonları (AASYE) görülme sıklığı yaz döneminde
%1 ve kış döneminde %5,7 olarak saptanmıştır. İshal görülme sıklığı yaz döneminde %17,8 ve kış
döneminde %3 olarak bulunmuştur. Persistan ishal görülme sıklığı yaz döneminde %2,6 ve kış döneminde
saptanmamıştır. Yaz döneminde AÜSYE üzerine en etkili faktörler çocuğun yaşı ve annenin çocuğu besleme
ve emzirme faydası hakkında bilgi durumu olarak saptanmıştır. Kış döneminde AÜSYE üzerine en etkili
faktörler yerleşim birimi, annenin yaşı, annenin öğrenim durumu, annenin para getiren işte çalışma durumu,
evdeki oda sayısı, anne banyo sıklığı ve annenin ASYE’li çocuğuna uygulama bilgi durumu olarak
bulunmuştur. Kış döneminde AASYE üzerine en etkili faktörler çocuğun yaşı, biberon ve emzik kullanma
durumu, annenin ASYE’li çocuğuna uygulama bilgi durumu ve başvurulan geleneksel tedavi yöntemleri
olarak tepit edilmiştir. Yaz döneminde ishal üzerine en etkili faktörler çocuğun yaşı, babanın öğrenim
durumu, hanede yaşayan toplam kişi sayısı ve tuvalet koşulu olarak saptanmıştır. Kış döneminde ishal
üzerine en etkili faltörler çocuk elbise değiştirme sıklığı ve çocuğun şu anki beslenme şekli olarak
bulunmuştur. Yaz döneminde persistan ishal üzerine en etkili faktörler çocuğun yaşı, aylık hane halkı toplam
geliri ve içme suyu saklama şekli olarak saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler : Afganistan, ASYE, Çocuk Sağlığı, İshal, Sıklık, Şibirgan