Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FAHRETTİN AŞICI
Danışman: Yüksel Dede
Özet:
Bu çalışmada; ülkemizde ortaöğretime geçiş aşamasında uygulanan ulusal sınavlarda ve bir uluslararası karşılaştırmalı sınav olan Programme for International Student Assessment (PISA) uygulamalarında yer alan matematik testlerinde, matematiğe özgü değerlere (matematiksel değerler, matematik eğitimi değerleri, genel eğitimsel değerler) yer verilme durumlarını, ayrıca problemlerin türlerini ve ilişkili oldukları öğrenme alanlarını tespit etmek, daha sonrasında da durumlar ve bağlamlar arası karşılaştırma yapmak amaçlanmıştır. Bu bağlamda, nitel araştırma temeline dayanan bu araştırma, bütüncül çoklu durum araştırması olarak tasarlanmıştır. Çalışmanın durumlarını ulusal sınavlar ve PISA uygulamaları, bağlamlarını matematiğe özgü değerler, problem türleri ve öğrenme alanları oluşturmaktadır. Çalışmanın amacına yönelik olarak, 2003-2019 yılları arasında yapılmış olan ulusal sınavlarda çıkmış 450 ve PISA uygulamalarında çıkmış ve açıklanmış 116 problem, çeşitli kodlama yöntemlerinin kullanıldığı kodlama işlemleri ve bu çerçevede hazırlanan kodlama protokollerine göre derinlemesine incelenmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi ve çapraz durum analizine tabi tutularak analiz edilmiştir. Araştırma niteliğini arttırmaya yönelik çeşitli stratejilerin de kullanıldığı çalışmada, bu stratejilerden analizci çeşitlemesine de başvurulmuş ve verilerin bir kısmı farklı uzmanlar tarafından da kodlanarak bu sayede kodlama protokolünün güvenirliği sağlanmaya çalışılmıştır. Çalışmada yapılan kodlama ve analiz işlemlerinde NVivo 12 programı kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda,ulusal sınavlarda matematiksel değerlerden; nesnecilik, kontrol ve gizem değerlerinin, tamamlayıcı çiftleri rasyonellik, ilerleme ve açıklık değerlerine göre daha fazla vurgulandığı tespit edilmiştir. Ayrıca ulusal sınavlarda, matematik eğitimi değerlerinden formal görüş, işlemsel öğrenme, özelleştirme ve değerlendirme değerlerine; sırasıyla tamamlayıcı değer çiftlerinden aktif görüş, ilişkisel öğrenme, erişilebilirlik ve muhakeme değerlerinden daha fazla yer verildiği, uygunluk ve teorik değerlerinin ise kısmen dengeli bir şekilde ele alındığı belirlenmiştir. Bununla beraber çalışmanın sonucunda, PISA uygulamalarında matematiksel değerlerden; nesnecilik ve kontrol değerlerine, rasyonellik ve ilerleme değerlerine göre daha fazla yer verildiği, açıklık ve gizem değerlerinin ise dengeli bir şekilde ele alındığı, ayrıca matematik eğitimi değerlerinden; formal görüş, işlemsel öğrenme ve uygunluk değerlerine, tamamlayıcı çiftleri aktif görüş, ilişkisel öğrenme ve teorik değerlerine göre daha fazla yer verildiği, erişilebilirlik ve özelleştirme ile değerlendirme ve muhakeme değerlerinin ise kısmen dengeli bir şekilde vurgulandığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte hem ulusal sınavlarda hem de PISA’da, matematiksel değerler ve matematik eğitimi değerlerine göre genel eğitimsel değerlere çok nadir yer verildiği, ulusal sınavlar ve PISA’nın matematiksel değerlerden açıklık-gizem ile matematik eğitimi değerlerinden uygunluk-teorik, erişilebilirlik-özelleştirme ve değerlendirme-muhakeme değer çiftlerini vurgulama bakımından farklılaştığı, diğer değer çiftlerini ele alma bakımından ise benzer olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Problem türleri ile ilgili incelemeler sonucunda ulusal sınavlardaki problemlerin; tamamen çoktan seçmeli, ağırlıkla standart ve sözel veri ağırlıklı problemler olduğu, ayrıca bu sınavlarda sıklıkla görsel ve çoklu temsillerin kullanıldığı, bağlamsal ve bağlam içermeyen problemlerin de dengeli bir şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. PISA’da ise ağırlıkla açık uçlu, standart, bağlamsal, görsel temsil içeren ve sözel veri ağırlıklı problemlerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca ulusal sınavlarda yer verilen problemlerin en fazla geometri ve ölçme, PISA’da yer verilen problemlerin ise sayılar ve işlemler öğrenme alanı ile ilgili olduğu belirlenmiştir. Araştırmada ayrıca ulusal sınavlar ve PISA, çalışmanın bağlamları olan değerler, problem türleri ve öğrenme alanları birlikte ele alınarak değerlendirilmiş, daha sonra da durumlar arası karşılaştırmalar yapılmıştır. Ek olarak, çalışmanın bulguları doğrultusunda araştırmacılara ve sınavların hazırlanmasında katkısı ve etkisi olan sınav yetkililerine önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Matematiksel Değerler, Matematik Eğitimi Değerleri, Genel Eğitimsel Değerler, Problem Türü, Öğrenme Alanı, Ulusal Sınav, PISA