Evde Bakım Hizmeti Verecek Hemşirelerin Eğitimi Projesi

Özhan Elbaş H. N.(Yürütücü), Göçmen Baykara Z., Bulut H., Çobanoğlu N., Güler Demir S., Demirsoy Ü. N., et al.

Diğer Resmi Kurumlarca Desteklenen Proje, 2006 - 2008

Proje Türü: Diğer Resmi Kurumlarca Desteklenen Proje
Başlama Tarihi: Mayıs 2006
Bitiş Tarihi: Haziran 2008

Proje Özeti

EVDE BAKIM HİZMETİ VERECEK HEMŞİRELERİN EĞİTİMİ PROJESİ

Dünyada ve ülkemizde evde bakım giderek önem kazanan bir sağlık hizmetidir. Bunun en önemli nedenleri arasında; yaşlı nüfusun, kronik ve dejeneratif hastalıkların artması, sağlık hizmetlerinin sürdürülmesinde yaşanan sorunlar, tıbbi teknolojideki gelişmeler, tüketici tercihleri vb. konular yer almaktadır. Evde bakım hizmetlerinin, hastane ortamının olumsuz koşullarından uzakta, hastanın yakınlarının da olduğu ev ortamında verilmesi bireyin iyileşme sürecini olumlu yönde etkilemektedir. Birey, evinde sağlık durumuna göre ziyaret edilmekte, tedavisine ve bakımına ilişkin düzenlemeler zaman kaybı olmadan yapılabilmektedir.Evde bakım hizmeti, evde bakım hizmet alanının profesyonelleri tarafından verilmelidir. Ülkemizde verilen evde bakım hizmetleri, hastalıklarla ilgili bazı özel dal dernekleri, bazı kurumların evde bakıma yönelik proje ve uygulamaları ile kısıtlıdır. Bu alanda çalışacak eğitimli insan gücü eksikliği evde bakım hizmetlerinin gerçekleştirilmesini güçleştirmektedir .

Ülkemizde evde bakım hemşireliğinin eğitimi, hemşirelik okullarının lisans ve lisansüstü eğitim programlarında ders olarak yer almakta, evde bakım hemşireliğine yönelik lisans üstü program bulunmamaktadır. Türkiye’de evde bakım hizmetleri 2005 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan “Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiş olup gelişme aşamasındadır. Ancak halen evde bakım hizmetleri ödeme sistemleri kapsamında istenilen şekilde yer almamaktadır.

Ülkemizde evde bakım ile ilgili ilk kongre 1998 yılında gerçekleştirmiştir. 18 Ağustos 2005 tarihinde İstanbul’da Evde Bakım Derneği kurulmuş olup, evde bakım hizmetlerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalarına devam etmektedir.

Evde bakım hemşireliği, evde hastaneden daha kapsamlı ve sürekliliği olan hemşirelik hizmetlerinin verilmesini gerektirdiğinden bu hizmete ilişkin uygulamaların, yönetim ve liderlik becerilerinin geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle yakın gelecekte hızla yaygınlaşması beklenen bu hizmetin istendik kalitede sunulabilmesi için evde bakım hizmetini verecek sağlık ekibi üyelerinin evde bakım konusunda sertifikaya sahip olmalarının gerekli olduğu düşünülmektedir.

Günümüzdeki sağlık bakım sistemindeki değişimler ve toplum temelli sağlık bakım hizmeti anlayışı kapsamına evde bakım hizmetlerinin eklenmesi, sonucunda hemşirelik okullarından mezun olan hemşirelerin geleneksel sağlık hizmeti anlayışı yerine evde bakım hizmetlerinin de yer aldığı sağlık bakım hizmetlerinde çalışmaları beklenmektedir. Bu durum hemşire eğitimcilerin yeni mezun hemşirelerin evde bakım konusunda yeterliliğini sağlamaya yönelik eğitim müfredatlarını geliştirmelerini ve evde bakım hemşireliği uygulamalarının etkili bir şekilde yapılmasını sağlamalarını zorunlu kılmıştır. Ayrıca günümüzde hastaların evde bakımının multidispliner ve multisektörel bir hizmeti gerektirmesi, sağlık hizmetlerinde finansmanlarda kısıtlama yapma ihtiyacının artması, hemşirelerin yeni gelişen teknolojileri takip etme zorunluluğu evde bakım hizmeti verecek hemşirelerin bu alanda yeterli sayıda ve alanda uzman olmaları gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Daha önce de belirtildiği gibi, özellikle evde bakım hizmetlerinde ihtiyacı olan bireye bakımın verilmesi ve devamlılığının sürdürülmesinde hemşirelerin oldukça önemli rolleri vardır. Bu nedenle evde bakım hizmetlerinde yer alacak hemşirelerin alanında uzman kişiler tarafından eğitilmesinin hem verilen evde bakım hizmetlerinin kalitesini artırabileceği, hem de toplumun sağlığının geliştirilmesi ve yükseltilmesinde etkili olacağı bir gerçektir. Ülkemizde bu amaç ve kapsamda yeterli diyebileceğimiz eğitim programı bulunmadığından bu gereksinimi gidermek amacıyla Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ve Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi işbirliği ile “Evde Bakım Hizmeti Verecek Hemşirelerin Eğitimi Projesi” düzenlenmiş ve bu proje kapsamında “Evde Bakım Hemşiresi Yetiştirme Kursu” adı altında iki kez kurs planlanmıştır. Bu sunuda birincisi tamamlanan kursa ilişkin sonuçlar yer almaktadır.

Proje, evde bakım hizmeti sunacak olan hemşirelerin bilgi ve deneyimlerini artırarak evde bakım hizmetlerini geliştirmek amacıyla eylem araştırması olarak planlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için 2 kez Evde Bakım Hemşiresi Yetiştirme Kursu düzenlenmiştir. Kurslara diploması Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış, lisans ve önlisans mezunu hemşireler dahil edilmiştir. Kurs süresi 2 hafta (96 saat) olarak gerçekleştirilmiştir. Kurs sonunda teorik bilgi değerlendirmesinden ve ev ziyaretleri uygulamalarında yaptıkları bakım planlarından 100 üzerinden 80 puan alan hemşirelere “Evde Bakım Hemşireliği Sertifikası” verilmiştir. Projeden elde edilen veriler SPSS 11.0 paket programında değerlendirilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik hesabı ve iki ortalama arasındaki farkın anlamlılık testi kullanılmıştır.

Proje kapsamında düzenlenen kurslara 41 kişi katılmıştır. Kursiyerlerin %92.7’si kadın olup, yaş ortalamaları 28.8 ±5.51’dir. Kursa katılan hemşirelerin %56.1’i lisans veya lisansüstü eğitimi mezunu olup, %51.2’sinin toplam çalışma süresi, %75.6‘sının ise birimde çalışma süresi 0-5 yıldır. Katılımcıların %41,5’i dahili ve cerrahi kliniklerde çalışırken, yalnızca %4.9’u evde bakım ünitesinde çalışmaktadır. Kursiyerlerin %92.7’si evde bakım hemşireliğine ilişkin herhangi bir bilimsel programa, tamamı ise evde bakım hemşireliğine ilişkin herhangi bir kursa katılmamıştır. Kursa katılan hemşirelerin 100 puan üzerinden ön test puan ortalaması 46.49± 9.14, son test puan ortalaması ise 87.90±6.00 olup, iki ortalama arası fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p< 0.05).

Kursiyerlerin ev ziyaretleri sonrası hastalarında hemşirelik tanısı olarak sıklıkla travma riski, doku bütünlüğünde bozulma/bozulma riski, ağrı, sağlığın sürdürülmesinde değişimi belirledikleri saptanmıştır.

Kursun sonunda kursiyerlerin kursa ilişkin; kursun mesleki bilgilerin güncellediği, konuların yeterli ve kapsamlı olduğu, eğitimcilerin anlatım yöntemlerinin kursun etkinliğini artırdığı, ders araç gereçlerinin yeterli olduğu gibi olumlu, ders sürelerinin sınırlı, tartışmaların kısıtlı olduğu gibi olumsuz geri bildirimleri olmuştur.

Sonuç olarak, Türkiye için bir ilk niteliği taşıyan bu proje kapsamında gerçekleştirilen “Evde Bakım Hemşiresi Yetiştirme Kursları”nda hemşirelerin bilgi puan ortalamaları anlamlı ölçüde artış göstermiştir. Ayrıca hemşireler evde bakım uygulamalarına ilişkin deneyim kazanmışlardır. Bu sonuçlara dayanılarak benzer eğitim programlarının geliştirilmesi, desteklenmesi ve sürekliliğinin sağlanması ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.

*“Evde Bakım Hizmeti Verecek Hemşirelerin Eğitimi Projesi’nin” ilk kursuna ilişkin sonuçlar, Amerika Birleşik Devleti’nde Wisconsin-Milwaukee Üniversitesi tarafından düzenlenen 13-15 Kasım 2008 tarihinde 5. Uluslar arası Sağlık Sistemleri Konferans’ında sunulmuştur.