“Bağırsakların beyni” olarak da adlandırılan enterik sinir sistemi (ESS), merkezi sinir sisteminden (MSS) bağımsız olarak işlev görebilen nöronların bir araya gelmesiyle oluşan, motilite, sekresyon, absorpsiyon, viseral duyu, immün ve epitel bariyer gibi pek çok gastrointestinal fonksiyon üzerinde düzenleyici kontrol sağlayan bir sistemdir. ESS işlevlerindeki değişikliklerin stresle ilişkili gastrointestinal bozukluklarda merkezi bir patofizyolojik süreci temsil eden, derin klinik semptomlara yol açtığı bilinmektedir. Prenatal stres erişkin dönemde rahatsız bağırsak sendromu ve inflamatuar bağırsak hastalığı dahil olmak üzere, yetişkin gastrointestinal hastalıkların başlangıcı ve şiddeti için önemli bir risk faktörüdür. Ancak, yaşamın erken dönemlerinde maruz kalınan strese bağlı olarak gastrointestinal sistemde meydana gelen histomorfolojik değişiklikler ve patofizyolojik mekanizmaları yeterince bilinmemektedir.

Bu projede, Wistar albino tipi sıçanlar çiftleştirildikten sonra bir grup gebeliklerinin farklı günlerinde (embriyonik gün=E) ve farklı süreyle (E14-E16, E14-E18 ve E14-E20) immobilizasyon stresine; bir grup deney hayvanı postnatal (P) dönemde (P2-P21) maternal separasyon stresine; diğer bir grup ise tüm perinatal dönemi kapsayacak şekilde embriyonik dönemden başlayarak sütten kesilene dek (E14-P21) strese maruz bırakılmıştır. Aynı dönemlerde ötenaziyi takiben elde edilen normal embriyolar ile normal yolla doğan ve sütten kesilene dek anneleri ile birlikte büyütülen deney hayvanları ise kontrol grupları olarak kullanılmıştır.

Işık mikroskobik düzeyde yapılan analizlerde prenatal stresin duodenum, jejenum, ileum, kolon duvar kalınlığını, epitel yüksekliğini, kript derinliğini arttırdığı, postnatal stresin ise, duvar kalınlıkları, epitel yükseklikleri ve kript derinliklerinde negatif yönde etki gösterdiği görülmüştür. Presinaptik terminallerde lokalize olan bir nöronal hücre adezyon proteini olan Neurexin ile bu proteinin prototipik etkileşim ortağı olan Neuroligin proteini düzeyinde meydana gelen değişiklikleri analiz etmek üzere yapılan immünohistokimyasal değerlendirmelerde, stres gruplarında immunoreaktivite yoğunluk yüzdeleri ve pozitif hücre sayılarında kontrol gruplarına göre anlamlı düzeyde azalma olduğu gözlenmiştir. Western blot sonuçları da paralellik göstermekle birlikte, farklı gruplardaki deney hayvanlarının bağırsak bölümlerinde Neuroligin-I ve Neurexin II-α protein değerlerinde farklı düzeylerde azalmalar dikkat çekmiştir.

Bu sonuçlar, sıçanlarda prenatal ve/veya postnatal dönemde maruz kalınan stresin farklı hücresel ve moleküler mekanizmalar aracılığıyla enterik sistem üzerinde olumsuz etkilere neden olduğuna işaret etmektedir.