Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Ulusal Biyoloji Eğitimi Kongresi, Balıkesir, Türkiye, 02 Mayıs 2025, ss.61-62, (Özet Bildiri)
Sosyal, ekonomik ve teknolojik alanlardaki değişimlerle birlikte eğitim anlayışı da dönüşüm geçirmekte, bireylerin yalnızca bilgiye erişen değil, aynı zamanda bu bilgiyi analiz eden, yorumlayan ve etkin bir şekilde kullanabilen bireyler olarak yetiştirilmesi giderek daha önemli hale gelmektedir. Bu doğrultuda, eğitim programları bilimsel ve teknolojik gelişmelere paralel olarak sürekli güncellenmektedir. Fen ve biyoloji eğitimi, öğrencilerin bilimsel okuryazarlık kazanmalarına katkıda bulunarak çevresel farkındalık geliştirmelerine, üst düzey düşünme becerileri edinmelerine ve meslek seçimlerinde bilinçli kararlar vermelerine önemli ölçüde destek sağlamaktadır. Özellikle biyoloji eğitimi, öğrencilerin biyolojik süreçlere yönelik kavramsal bilgilerini sarmal program anlayışıyla kademeli olarak derinleştirirken, bilimsel düşünme becerilerini de geliştirmektedir. Fen bilimlerinin bir dalı olan biyoloji eğitimi, canlıların yapısı, ekosistem ilişkileri, genetik ve insan sistemleri gibi temel kavramlarla öğrencilerin bilimsel anlayışını derinleştirirken; tıp, sağlık, eczacılık, biyoteknoloji ve çevre bilimleri gibi meslek alanlarına yönelimlerine de önemli bir zemin hazırlamaktadır (Çepni & Çil, 2009; Temelli, Kurt & Özay-Köse, 2010). Bu süreçte, öğrencilere yalnızca teorik bilgi kazandırılmakla kalmamakta, aynı zamanda kariyer yönelimlerini şekillendiren ve temellendiren önemli kazanımlar sunulmaktadır. Bloom Taksonomisi de bu bağlamda, eğitim hedeflerinin sınıflandırılmasına yönelik temel bir çerçeve sağlayarak öğrencilerin bilgi ve becerileri farklı düzeylerde edinmesine olanak tanımaktadır. Güncellenen versiyon ise üst düzey düşünme becerilerini merkeze alarak, bireylerin kariyer hedeflerine ulaşmalarını destekleyecek nitelikte öğrenme süreçlerinin tasarlanmasında önemli bir rol üstlenmektedir.
Bu araştırmanın amacı, 2024 yılı Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nın “Canlılık, Sistemler ve Genetik” konularını yenilenen Bloom Taksonomisi’nin bilişsel boyutuna göre analiz etmektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi tekniğiyle yürütülmüştür. Doküman analizinin geçerli ve güvenilir sonuçlar üretebilmesi için birincil veri kaynaklarına erişim sağlanmıştır. Bu doğrultuda, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanan 2024 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı temel ve birincil veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Veriler, içerik analizi yöntemiyle incelenmiş ve elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Araştırmacılar, kazanımları alan uzmanlarıyla birlikte analiz etmiş ve kodlayıcılar arası güvenirlik oranı 0,90 olarak hesaplanmıştır. Araştırma bulgularına göre, 2024 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’nda, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıf düzeyleri arasında “Canlılık, Sistemler ve Genetik” konuları ile ilgili 96 kazanım belirlenmiştir. Öğretim programında Yenilenen Bloom Taksonomisi’ne göre her bilişsel basamakta kazanımların yer aldığı, ancak en az kazanımın, taksonominin en üst basamağı olan “yaratma” düzeyinde bulunduğu tespit edilmiştir. Yaratma basamağında, 5. sınıftan 8. sınıfa kadar her sınıf düzeyinde yalnızca bir kazanım yer alırken, en fazla kazanımın “uygulama” basamağında bulunduğu belirlenmiştir. Ancak uygulama basamağında her sınıf düzeyindeki kazanım sayısının eşit olmadığı görülmüştür. Sınıf düzeylerine bakıldığında, en fazla kazanımın 7. sınıf “Vücudumuzdaki Sistemler” ünitesinde, en az kazanımın ise 5. sınıf “Canlıların Yapısına Yolculuk” ünitesinde yer aldığı saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: fen eğitimi, biyoloji eğitimi, 2024 Türkiye yüzyılı maarif modeli, bloom taksonomisi, yaşam sistemleri