Ergonimi/İnstitutionimi Açısından Sözcüksel Düzeyde Bir İncelenme: Türk ve Alman Üniversite Adları


Güven B., Koçak M.

STUDIEN ZUR DEUTSCHEN SPRACHE UND LITERATUR-ALMAN DILI VE EDEBIYATI DERGISI, sa.50, ss.90-107, 2023 (ESCI)

Özet

İnsanların ve insanları çevreleyen unsurların çoğalması ve çeşitlenmesi ile birlikte ortaya çıkabilecek karışıklıkları önlemenin en önemli yollarından birisi adlandırma yoluna gitmek olmuştur. Aynı zamanda bir anlam, bir mesaj da içeren adlar gün geçtikçe daha da önemli bir hâle gelmiş ve zamanla bilim insanlarının dikkatini çekmiştir. Bu doğrultuda adlarla ilgili yapılan araştırmalar dilbilimin bir alt disiplini olan ve onomastik olarak adlandırılan adbilim çatısı altında gerçekleşmektedir. Adbilim çerçevesinde yapılan araştırmaların da çoğalmasıyla bazı alt alanlar oluşmuştur. Bu çalışmada, adbilimin insan eliyle oluşturulan tüm nesnelerin adlarını inceleyen ergonimi alt dalının kurum/kuruluş adlarını araştırma konusu edinen institutionimi alt başlığı kapsamında Türk ve Alman üniversite adları ele alınmıştır. Bu çerçevede, bahsi geçen kavramlar tanıtıldıktan sonra Türk ve Alman kültüründe ad vermenin öneminden ve yükseköğretim kurumlarına ad verme sürecinden bahsedilmiştir. Adlandırmada öne çıkan anlayışları ve etkili olan unsurları belirlemek amacıyla nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizinin kullanıldığı araştırmada Türk ve Alman üniversitelerinin isimleri tespit edilmiş, sözcük düzeyinde anlamlarına göre sınıflandırılmış ve ortaya çıkan bulgular yorumlanmıştır. Türkiye’de faaliyet gösteren 203 üniversitenin adlarının 170 ‘coğrafi unsur’, 58 ‘kişi adı/soyadı/unvanı’, 36 ‘ihtisas’, 21 ‘misyon’, 11 ‘önemli tarih ve olay adı’ ve 3 ‘ilgili coğrafyanın tarihiyle ilgili adlar’ barındırdığı, incelenen 87 Alman üniversitesinin ise 83 ‘coğrafi unsur’, 29 ‘kişi adı/soyadı/unvanı’, 20 ‘ihtisas’ ve 4 ‘misyon’ adı ile ilgili sözcükler içerdiği tespit edilmiştir. Her ne kadar üst sınıflandırmalar aynı olsa da özellikle kişi adlarının tercihinde kültürel düzeyde anlamlı farklılıkların olduğu, Türk üniversiteler özelinde ise Alman üniversite adlarında yer almayan yerel ve ülke geneli ile ilgili milli tarih ve olay adlarının yer aldığı belirlenmiştir.

In today’s diverse and complex world, naming plays a vital role in communication, preventing confusion and establishing clarity. Researchers in the field of onomastics, a sub-discipline of linguistics, have taken an interest in understanding the significance of names and their underlying meanings. Institutionyms, a sub-branch of ergonomics, specifically analyze the names of all human-created objects, with a focus on institutions/organizations. This study examines the naming process of Turkish and German universities through comprehensive document analysis. The findings revealed intriguing differences in the types of names used by Turkish and German universities, including geographical elements, personal names/surnames/titles, specialization, mission, important dates and event names, and history-related names, compared to German universities. The study offers valuable insights for policymakers, educators, and researchers in understanding the cultural and historical contexts that naming practices can influence. The findings also reveal that there are notable cultural differences in the preference for personal names, with Turkish universities placing more emphasis on this category. Furthermore, German universities focused on using names related to local and national history and events. In contrast, Turkish universities prioritize these types of names, often incorporating them to reflect the heritage and identity of the region or country in which they are located. In conclusion, this study highlights the significance of naming and the impact of cultural and historical contexts on the process and offers valuable insights for researchers, educators, and policymakers.