Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. ULUSLARARASI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KONGRESİ, Karaman, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2023, ss.380-381
Phubbing, bir kişinin sosyal bir etkileşimin ortasında aniden bakışlarını hafifçe aşağıya çevirmesi ve
telefonunda "kaybolması" durumudur. Sözcüğün kendisi, telefon ve küçümseme kelimelerinin bir
birleşimidir ve “kişiyle doğrudan konuşmak yerine telefonunu kullanarak sosyal bir ortamda birini
küçümseme eylemi” anlamına gelmektedir (Chotpitayasunondh & Douglas 2016). Bu araştırmanın amacı;
erken çocukluk döneminde çocuğa sahip olan ebeveynlerin sosyotelist olma düzeyleri ve çocuklarının
phubbing (sosyotelizm) davranışlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma nicel ve nitel araştırma
yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma desenin eşzamanlı iç içe geçmiş modelinde tasarlanmıştır.
Çalışmada ebeveynlerin sosyotelist olma düzeylerinin incelenmesinde genel tarama modeli kullanılmıştır.
Ebeveynlerin çocuklarının phubbing (sosyotelizm) davranışlarına ilişkin görüşlerini incelemek için nitel
araştırma metoduna uygun görüşme tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, erken
çocukluk döneminde çocuğu olan 183 ebeveyn oluşturmaktadır. Çalışma grubu kartopu örnekleme
tekniğiyle belirlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan kişisel
bilgi formu, Orhan Göksün (2019) tarafından Türkçe’ye uyarlaması yapılan Genel Sosyotelist Olma Ölçeği
ve erken çocukluk dönemindeki çocukların pubbing (sosyotelizm) davranışlarına ilişkin ebeveynlerin
görüşlerini incelemek amacıyla araştırmacılar tarafından hazırlanan Erken Çocuklukta Phubbing
(Sosyotelizm) Anketi kullanılmıştır. Genel Sosyotelist Olma Ölçeği (GSO) 7’li likert tipte olup (1= Asla, 2=
Nadiren, 3= Ara sıra, 4= Bazen, 5= Sık sık, 6= Genellikle, 7= Daima) 15 madde ve 4 faktörden oluşmaktadır.
Bu faktörler; “nomofobi”, “kişisel çatışma”, “kendini yalnızlaştırma” ve “problem farkındalığı” şeklinde
sıralanmaktadır. GSO ölçeği toplam puan üzerinden değerlendirilmektedir. Ölçeğin maddeleri
incelendiğinde tamamının sosyal normlar ve genel kabul çerçevesinde olumsuz maddeler olduğu, buradan
hareketle ölçekten alınan puanın yüksek olmasının olumsuz davranışlara işaret ettiği belirtilmektedir.
Genel Sosyotelist Olma Ölçeğinden elde edilen verilerin analizinde sosyal bilimler için geliştirilmiş paket
istatistik programı olan SPSS 22 kullanılmıştır. Araştırmacılar tarafından hazırlanan Erken Çocuklukta
Phubbing (Sosyotelizm) Anketinden elde edilen verilerin analizinde anketteki likert tipi sorular için ağırlıklı
ortalama hesaplanmış, anketteki açık uçlu sorular için ise içerik analizi yapılmıştır. Araştırmadan elde
edilen nitel bulgular doğrultusunda ebeveynlerin çocuklarının telefon kullanımlarına ilişkin görüşleri,
telefon kullanım durumları, telefon kullanma nedenleri ve ebeveynlerin tepkisi olmak üzere üç temada
toplanmıştır. Telefon kullanma durumu teması incelendiğinde çocukların daha çok denetimli, yasaklı,
ısrarcı ve ölçülü şekilde telefon kullandıkları görülmüştür. Çocukların telefon kullanma nedenleri ise
ebeveyn görüşlerine göre yalnızlık ve can sıkıntısı, oyun ve kitap okuma ihtiyacı gibi kategorilere ayrılmıştır.
Ebeveynlerin tepkisi temasına göre çocukların telefon kullanmalarından endişe duyan ve problem yaşayan
ebeveynlerin olduğu görülmüştür. Ebeveynlerin çocuklarının telefonla daha az zaman geçirmesi
konusundaki önerilerine ilişkin görüşleri ise ebeveynlerin tutum ve değerlerine ilişkin, sınırlandırmaya
yönelik, etkinlik ve gelişim temelli öneriler temalarına ayrılmıştır. Ebeveynler çocuklarının telefonla daha
az geçirmesinin ebeveynlerin doğru model olmasıyla mümkün olacağını, çocuklarını sorumlulukla
ödüllendirmeleri gerektiğini belirtmişlerdir. Alarm kurmak, telefonu saklamak ve şifre koymak gibi
yöntemlerle çocuklarının telefon kullanımlarını sınırlandırdıklarını, açık havada zaman geçirmek,
akranlarıyla oyun oynama fırsatı sunmak ve kurslara göndermek gibi seçenekler oluşturarak çocuklarını
telefondan uzak tutmaya çalıştıklarını ifade etmişlerdir. Ebeveynlerin çocuklarının telefon kullanımlarıyla
381
ilgili en çok hangi konuda desteğe ihtiyaç duyduklarına ilişkin görüşleri çocuğa, içeriği ve ebeveyne ilişkin
zorluklar olmak üzere üç temaya ayrılmıştır. Ebeveynlerin en çok çocuklarının telefon kullanma
konusundaki problem davranışlarından dolayı zorluk yaşadıkları, telefonların içerisindeki uygulamalara
ilişkin yetersiz bilgiye sahip oldukları ve içeriği kontrol etmekte güçlük çektikleri, telefon kullanmak yerine
alternatif etkinlik sunma konusunda yetersiz hissettikleri görülmüştür.