Doğu-Batı Ekseninde Şarkiyatçılık Çevirilerinin Değerlendirilmesi: Kurgusal Fremen Dili Örneği

Kavruk F. Ü., Özcan M.

INTERNATIONAL JOURNAL OF LANGUAGE LITERATURE AND CULTURE RESEARCHES, cilt.5, sa.1, ss.52-61, 2022 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Bu çalışma, Amerikalı yazar Herbert’ın Dune, Dune Messiah ve Children of Dune eserlerinin Türkçe ve Almanca çevirilerini kültürel çeviri ve şarkiyatçı söylem kapsamında incelemekte ve erek kültürlerde çevirilerle yakalanan etkiyi Doğu-Batı perspektifiyle değerlendirmektedir. Kurgusal Fremen dilinde Fremen sosyal kimliğini betimleyen Arapça sözcükler, Herbert’ın şarkiyatçı söyleminin en belirgin göstergesidir. Çalışmada kültürel işlevi bulunan Arapça sözcüklerin erek metinlere aktarım şekilleri, Newmark’ın “Kültürel Öğe Çevirileri”, Edward Said’in “Şarkiyatçı Söylem Analizi” ve Tajfel ile Turner’ın “Sosyal Kimlik Kuramı” doğrultusunda yorumlanarak ötekinin çevirisine yeni bir bakış açısı kazandırmak hedeflenmektedir. Arapça sözcüklerin aktarımlarında sırasıyla %41’e %58, %75’e %22 ve %2’ye %95 oranlarıyla, en çok tercih edilen çeviri stratejileri, Aktarım ve Doğallaştırma olarak belirlenmiştir. Türkçe çeviri metinlerde Fremen dilindeki Arapça etkisi korunsa da yapılan fonetik uyarlamalar, Arapça sözcüklerin Fremen kurgusal dili ya da şarkiyatçı tavrın bir göstergesi olarak değil, Türkçenin kendi sözcük yapısı gereği bulunduğu izlenimini vermektedir. Almanca çevirilerde ise çoğu Fremen sözcüğünün olduğu gibi aktarılması Herbert’ın şarkiyatçı söyleminin Alman okuyucuya tüm yabancılığıyla götürülmesini sağlamıştır.

This study analyses the Turkish and German translations of Herbert’s Dune, Dune Messiah and Children of Dune within the concept of cultural translation and orientalist discourse, and presents the Eastern and Western perspectives on the effects of the translations in the target cultures. The Arabic words in the fictional Fremen language are the most obvious indicators of Herbert’s orientalist discourse in the novels. The way Turkish and German translators transfer these words is to be evaluated within Newmark’s “Translation of Cultural Words”, Edward Said’s “Orientalist Discourse Analysis” and Tajfel and Turner’s “Social Identity Theory”, in order to bring a fresh perspective in the translation of the other. With the rates of 41% and 58%; 75% and 22% and 2% and 95%, the most common translation strategies used in the translations of the Arabic words have been Transference and Naturalization. In the Turkish translations, the Arabic words seem to exist, not as a part of a fictional language or an orientalist discourse, but due to the Turkish lexicology. On the other hand, the transference of Fremen words as in the source text has enabled Herbert’s image of the Orient to affect the target readers with the intended foreignness in the German translations.