Akademik Veri Yönetim Sistemi
Diğer, ss.1-5, 2024
Türkiye Sosyolojisinde
Okul Yemeği ve Sağlıklı Su İstemi
Dr. Mustafa
Karaağaçlı
1.Öndeyi
“Türkiye Sosyolojisinde Okul
Yemeği ve Sağlıklı Su İstemi” temalı
bu çalışmanın temel amacı; Türkiye
Eğitim Coğrafyası’nda tüm öğrencilere
verilebilecek okul yemeği ve sağlıklı
su istemine ulusal kamu oyununun dikkatini çekmektir. Çalışma,
kaynaklarda sıralanan literatür verilerine ek olarak yazarın postpozitivist
görüşleriyle oluşturulmuştur.
Çalışma
sistematiği; (1)Öndeyi, (2)Temel İhtiyaçlarda Yemek ve Su, (3)Okul Yemeği ve
Sağlıklı Su İhtiyacı, (4)Türkiye Eğitim Coğrafyası’nda Yaklaşık 20 Milyon Öğrenci Yemek ve Su
Bekliyor!, (5) Türkiye Sosyolojisi Okul Yemeği ve Temiz Su Diyor!,
(6)MEB Bütçesinde Okul
Yemeği ve Sağlıklı Su Kalemi Yer
Almalıdır, (7)Sonuçlar, (8)Öneriler, (9)Vargı ve Yargı alt başlıklarında
hazırlanmıştır.
2.Temel İhtiyaçlarda Yemek ve
Su
· Herkes
bilir ki; yemek
en temel ihtiyaçtır.
· Anadolu
insanı terbiyeyi asla açlığa bağlamaz!
· Akademik
yapıda ise Maslow’un İhtiyaçlar yapısında;
en temelde fizyolojik ihtiyaçlar
yer alır.
Yemek ve sağlıklı su, anılan ihtiyaçların somut adıdır. Çünkü;
gezegene uyanınca her bireyi
bir günde 3 öğün yemek ve su ihtiyacıyla
karşılaşıyor.
3.Okul Yemeği ve Sağlıklı Su İhtiyacı
·
Eğitim ve öğretim süreçlerinde öğrencilerin fiziksel, zihinsel ve duyuşsal gelişimleri için yemek
ve su en temel ihtiyaçtır.
·
Sağlıklı insandan söz
edebilmek için fizik
ve ruh tümeli birlikte ele
alınmalıdır.
·
Bu tümelin olumlu olarak
gerçekleşmesi ise yeterli beslenme ve sağlıklı suya erişimle
doğrudan ilişkilidir.
Bu sayısal veriler,
ışığında milyonlarca öğrenci, sosyal,
kültürel ve ekonomik eşitsizlikler ve dengesizlikler nedeniyle günde
bir öğün de olsa yemek ve
sağlıklı suya ulaşamamaktadır.
Ulaşanların ise iyimser bir öngörüyle tüm öğrencilerin
%10’nu, yani yaklaşık 2 milyon
olduğu gözlenmektedir.
Beliren görünüm ise
öğrencilerin bir öğünle de olsa
proteinli, vitaminli, kalsiyumlu yemek
ve temiz
suya erişim eksikliğini somutlandırmakta, öğrencilerin gelişimini olumsuz etkilemekte,
okul başarılarını düşürmektedir.
Bu durumun en
önemli bir sonucu olarak da; 18 milyon öğrenci eğitim hakkından 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanu’nunda yer verilen “fırsat ve imkan
eşitliğinden” Türkiye Eğitim Coğrafyası’nda eşit
bağlamlı olarak yararlanamadığının belirli özel ipuçlarını vermektedir MEB, 1973).
Sonuçta eşitsizlik, bir toplumdaki kaynakların
adaletli ve eşit olmayan dağıtılmasını gösterirken; hakça
paylaşım ve üleşimin
becerilemediği durumlarda ortaya çıkmaktadır.
Çalışmanın
ana temasını oluşturan “okul yemeği
ve sağlıklı su” bağlamındaki eşitsizlik
kalemi de sosyolojik olarak
adaletsiz ve eşitsiz dolayısıyla hukuktan ve insan
haklarından uzaklığın olumsuz
resmidir.
5.Türkiye Sosyolojisi
Okul Yemeği ve Temiz Su Diyor!
Türkiye ölçeğinde gelinen noktada gelir
dağılımı, işsizlik, yüksek enflasyon, ve konut kiraları gibi yaşamsal zorluklar dikkate alındığında; Türkiye Sosyolojisi, her öğrencinin bir öğün okul yemeği ve
sağlıklı suya eşit erişim hakkının olduğunu-olması gerektiğini göstermektedir.
Aksi halde ise sosyolojik eşitsizlik
gerçeğiyle karşılaşılmış olur;
Çünkü;
·
Sosyolojik eşitsizlik, bir toplumdaki kaynakların
adaletli ve eşit olmayan her tür
bağlamdır.
·
Sosyolojik eşitsizlik; güç, din, akrabalık, prestij,
ırk, cinsiyet, yaş ve sosyal
sınıfın getirdiği toplumdaki sosyal mallara erişimin farklılaşmasından kaynaklanır.
·
Sosyolojik eşitsizlik, post kapitalist yeni öznel liberal
tutucu kuşatmacı siyasi politiklerle
derinleşir.
·
Sosyolojik eşitsizlik, hangi
alan ve hizmet biriminde ele alınırsa alınsın, o sistemle ilgili
“girdi-işlem-çıktı-ürün” öğelerindeki
ontolojik olarak eşitliğinin olmamasıdır
(Karaağaçlı, 2021-2: 36 ve Manza, 2020).
Çünkü,
anılan bu öğelerin işleyiş
süreçleri sonucunda, eğitim,
beslenme, işgücü piyasası, gelir kaynağı, sağlık hizmetleri ve ifade
özgürlüğü
kalemlerinde de eşitsizlikler derinleşmiş
olur.
6.MEB Bütçesinde
Okul Yemeği ve Sağlıklı Su
Kalemi Yer Almalıdır
TBMM’de 14 Kasım 2024 tarihinde MEB 2025
Yılı Bütçe Görüşmeleri yapılacağından; her öğrenci için okul
yemeği ve sağlıklı su bedelinin planlanan bütçede yer alması sağlanmalıdır.
Bu konuda şu veriler somut bir
ipucu niteliği taşımaktadır:
Okul
öncesi eğitimde 40TL, ilkokulda 50Tl, ortaokul ve
liselerde 60Tl olarak haberleştirilmişti (Halk TV, 28
Ağustos, 2024).
Zira, güçlü
kamu, Türkiye coğrafyasında ulusal eğitimde tüm öğrencilere bir öğün yemeği sunabilir. Bu yaklaşım ise sosyal devlet ve sosyal eşitliği de söylemden eyleme dönüştürmüş olur (Karaağaçlı, 2023 ve
Turner, 2020).
Yeter ki;
·
Serbest piyasa ve özel şirket aklı kamusal iradeye egemen olmasın!
·
Temel ekonomik kararlar özel
sektör korumalı olarak uygulanmasın!.
·
Sosyo-ekonomik düzenin kurgulayıcısı da
rantiyecisi de özel teşebbüs olmasın!
· Çünkü; özel
girişimin yaygınlığı,
bireysel haklarının koruyucusu
ve teminatı olamaz!
· Çünkü;
küçülen kamu, makro kitlelerin bireysel, hukuki, sosyal, kültürel ve ekonomik
haklarını koruyamaz!
· Çünkü;
kamuyu küçülerek özelleştirmeyi
güzelleyen yeni özneli tutucu kuşatmacı politikalar “bireysel ve ulusal
özneli yüklemler kurmaz, dolayısıyla kamusal girişimler yapmaz!”
· Çünkü;
yeni özneli liberaller devletin kamusal hizmetlerinden çekilmesini isterler.
Aksi görüşte olanları “çağın gerisinde kalmakla suçlarlar”(!). Yeni öznelerin yönetsel tercihi, kamusal hizmetlerin
sunumunda kollektivist yaklaşım yerine
tekelci özel-siyasayı öne çıkarırlar
(Karaağaçlı, 2024).
7.Sonuçlar
“Türkiye Sosyolojisinde Okul
Yemeği ve Sağlıklı Su İstemi”
konulu bu çalışmada ulaşılan
sonuçlar şunlardır:
1. Türkiye Eğitim Coğrafyası’nda ortalama her dört
öğrenciden biri yoksulluk sorunu yaşamaktadır.
2. Sağlıklı beslenme ve suya erişimde sorun yaşayan
öğrencilerin de fiziksel, zihinsel ve duyuşsal gelişimleri yetersiz kalmaktadır.
3. Sağlıklı beslenme ve suya erişimde sorun yaşayan
öğrencilerin okul akademik
başarıları düşmektedir.
4. Sağlıklı beslenme ve suya erişimde sorun yaşayan
öğrencilerin bilişsel dikkat
süreleri kısalmaktadır.
5. Sağlıklı beslenme ve suya erişimde sorun yaşayan
öğrencilerin, bilişsel ve
duyuşsal algılamaları azalmakta fiziksel
performansları düşmektedir.
8.Öneriler
“Türkiye
Sosyolojisinde Okul Yemeği ve Sağlıklı
Su İstemi” konulu bu
çalışmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda uygulamalarda
dikkate alınmasında yarar
görülen öneriler aşağıda sıralanmaktadır:
1. Öğrencilerin eğitim-öğretim süreçlerinin sağlıklı yürütülmesi için okul yemeği ve sağlıklı su
ihtiyaçları kamusal yani MEB bütçesinden
ücretsiz karşılanmalıdır.
2. 1739 sayılı Milli
Eğitim Kanu’nunda yer verilen
“fırsat ve imkan eşitşiği” temel
ilkesi yemek ve su kalemlerinde hayata
geçirilerek sosyolojik eşitliğe
duyarlı yaklaşılmalıdır.
3. Okullarda sunulacak okul
yemeği ve sağlıklı suyun sosyo-ekonomik
zorluklar yaşayan ailelere
de aynı zamanda maddi bir destek olacağı
unutulmamalıdır.
4. Ulusal eğitim-öğretim
sisteminin girdi, işlem ve çıktı yapılarındaki çıktılarının salt bilissel akademik başarı
göstergelerinden oluşmadığı; öğrencilerin
fiziksel ve duyuşsal gelişimlerinin de tümel olarak dikkate alınması gerektiği konusunda yapılacak özel düzenlemelerde okul
yemeği sağlıklı suya
özel bir önem verilmelidir.
5. Taşımalı eğitim yapan
okullarda öğrencilerin okul yemeği ve
sağlıklı su ihtiyaçlarından hiçbir gerekçeyle
bir kısıtlamaya gidilmemelidir
9.Vargı ve Yargı
Her sorunun çözümü de
uygun bağlamında ele alınmasıyla
çözülebileceği temel bilimsel
bulgusu ışığında; “okul
yemeği ve sağlıklı su” sorunsalı da;
kendine özel yapısıyla ele alınıp çözülebilir.
Çünkü; anılan sorunsalın, salt bir finansal kaynak ve
bütçe planlaması olmayıp; kamu kaynaklarının eşitlik ilkesince eğitimde-öğretimde
öğrencilerden yana kullanılması
konusunun özenli bakış
ve duyarlılık tavrı olduğu unutul-ma-malıdır.
Türkiye Eğitim Coğrafyası’nda, “Atatürk İlkelerine ve Cumhuriyet’in Kuruluş
Felsefesine” uygun bilimsel doğrulu
uygulamalar, kamusal eğitimi de güçlendireceğinden, temel
insani fiziksel sosyal haklardan olan “okul yemeği ve sağlıklı su hakkı” da yaşama
yansıtılabilecektir. Yeter ki; devletin
adaleti yönetimden önde, yasaması nesnel, uygulaması ise hakça paylaşımlı kollektivizm düşünceli olsun!
Kaynaklar
Halk TV (2024). Ana Haber Bülteni.
28 Ağustos, 2024.
Karaağaçlı, M. (2021-1). Eğitimin Sosyolojisi. İkinci Yazım Birinci Basım. Ankara: Kitapçı Basımevi Yayıncılık Dağıtım Tasarım San Tic. Ltd. Şti. ISBN
No:978-605-62357-9-5. Bandrol Seri
Aralıkları: THG-PRH 637078-637207.
Karaağaçlı, M.
(2023). Her Durum ve Zaman
Değişkeninde Kamu Minimal ve İsteksiz Olamaz! Mektepli Gazete. http://www.mektepligazete.com. 28 Ağustos
2023.
Karaağaçlı, M. (2024). Gün Bir
Öğün Üç Ama; Ben Bir Öğün İstiyorum.www.mektepligazete.com.
05.09.2024.
Manza, J. (2020). Eşitsizlik.
Çev: Çağrı Mutaf. Ed: Bryan S. Turner. ss.288-293. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
MEB
(1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Temel
Öğretim İlkeleri. Yayımlandığı Resmi
Gazete: Tarih : 24/6/1973 Sayı :14574.
Turner, Bryan S. (2020). Eşitlik.
Çev: Çağrı Mutaf. Ed: Bryan S. Turner. ss.286-288. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
İletişim
ve Erişim
Dr. Öğr. Üyesi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, EBB
Öğr. Üyesi.
e-posta
: mkara@gazi.edu.tr
ORCID :
https://orcid.org/0000-0003-3488-1021
Web (1):
w3.gazi.edu.tr/~mkara
Web (2): https://avesis.gazi.edu.tr/mkara
Web (3): www.yurtspor.com
Web (4): www.mektepligazete.tebeşir
Web (5): www.mektepligazete.bülten
Facebook
(1): Kirizma
Facebook (2): Mustafa Karaağaçlı
Twitter
: M_Karaagacli_
İnstagram : mustafakaraagacli1
Blog :mustafakaragacli.blogspot.com