Sosyal Bilimler Dergisi( SOBİDER)(The Journal Of social Sciences), no.35, pp.21-39, 2019 (Peer-Reviewed Journal)
AHMET RIZA BEY AND POSITIVISM
Abstract
Having been affected by Auguste Comte’s positivism in Paris, Ahmet Rıza Bey is
the person who brought this positivist movement to Turkey. The main reason why
positivism affected Rıza Bey so deeply was the fact that he thought that the
analysis of Comte for the French society after the 1789 Revolution was also
applicable for an analysis of the Ottoman society in the 19th century. Comte, who
thought that the basic problem the French society encountered after the Revolution
Ahmet Rıza Bey ve Pozitivizm
Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 6, Sayı: 35, Mart 2019, s. 21-39
22
stemmed from the spiritual gap caused by the Revolution itself, believed that this
very problem could be overcome through an intellectual and moral leadership, and
considered the order and progress formula as the basis for the tendency to give
shape to the changing societal life, and maintained – in an effort to reject
revolutionism – that progress could only be achieved through an order. A positivist
political doctrine guided by a positive society utopia based on the universal and
rationalist principles of Comte was alluring for Ahmet Rıza, who thought that the
Ottoman society which had already passed through a depression period could not
take a further depression.
Keywords: Positivism, modernisation, progress, order, union.
Paris’te Auguste Comte’un pozitivizminden etkilenen Ahmet Rıza Bey, pozitivist
akımı Türkiye’ye taşıyan kişidir.Pozitivizmin Rıza Bey’i bu denli etkilemesinin
temel sebebi, Comte’un 1789 İhtilâli sonrası Fransız toplumu için yaptığı
çözümlemenin, 19.y.y. Osmanlı toplumunun tahlili için uygun olduğunu
düşünmesidir. Comte, İhtilâlden sonra Fransız toplumunun karşılaştığı temel
sorunun İhtilâlin yol açtığı manevi boşluktan kaynaklandığını düşünerek, bu
sorunun entelektüel ve ahlaki bir önderlikle aşılabileceğine inanmış, değişen
toplum hayatına yön verme eğiliminde düzen ve ilerleme formülünü esas almış,
ihtilâlciliği reddederek ilerlemenin ancak düzen içerisinde gerçekleşebileceğini
vurgulamıştır. Bir bunalım dönemi geçiren Osmanlı toplumunun yeni bir sarsıntıya
dayanamayacağını düşünen Ahmet Rıza’ya Comte’un akılcı ve evrensel ilkelere
göre kurulmuş bir pozitif toplum ütopyasının yön verdiği pozitivist siyaset öğretisi
cazip gelmiştir.
Anahtar Kelimeler: Pozitivizm, modernleşme, terakki, nizam, ittihat.