Ahmet Rıza Bey ve Pozitivizm

Koç E.

Sosyal Bilimler Dergisi( SOBİDER)(The Journal Of social Sciences), sa.35, ss.21-39, 2019 (Hakemli Dergi)

Özet

Paris’te Auguste Comte’un pozitivizminden etkilenen Ahmet Rıza Bey, pozitivist

akımı Türkiye’ye taşıyan kişidir.Pozitivizmin Rıza Bey’i bu denli etkilemesinin

temel sebebi, Comte’un 1789 İhtilâli sonrası Fransız toplumu için yaptığı

çözümlemenin, 19.y.y. Osmanlı toplumunun tahlili için uygun olduğunu

düşünmesidir. Comte, İhtilâlden sonra Fransız toplumunun karşılaştığı temel

sorunun İhtilâlin yol açtığı manevi boşluktan kaynaklandığını düşünerek, bu

sorunun entelektüel ve ahlaki bir önderlikle aşılabileceğine inanmış, değişen

toplum hayatına yön verme eğiliminde düzen ve ilerleme formülünü esas almış,

ihtilâlciliği reddederek ilerlemenin ancak düzen içerisinde gerçekleşebileceğini

vurgulamıştır. Bir bunalım dönemi geçiren Osmanlı toplumunun yeni bir sarsıntıya

dayanamayacağını düşünen Ahmet Rıza’ya Comte’un akılcı ve evrensel ilkelere

göre kurulmuş bir pozitif toplum ütopyasının yön verdiği pozitivist siyaset öğretisi

cazip gelmiştir.

Anahtar Kelimeler: Pozitivizm, modernleşme, terakki, nizam, ittihat.

AHMET RIZA BEY AND POSITIVISM

Abstract

Having been affected by Auguste Comte’s positivism in Paris, Ahmet Rıza Bey is

the person who brought this positivist movement to Turkey. The main reason why

positivism affected Rıza Bey so deeply was the fact that he thought that the

analysis of Comte for the French society after the 1789 Revolution was also

applicable for an analysis of the Ottoman society in the 19th century. Comte, who

thought that the basic problem the French society encountered after the Revolution

Ahmet Rıza Bey ve Pozitivizm

Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science, Yıl: 6, Sayı: 35, Mart 2019, s. 21-39

22

stemmed from the spiritual gap caused by the Revolution itself, believed that this

very problem could be overcome through an intellectual and moral leadership, and

considered the order and progress formula as the basis for the tendency to give

shape to the changing societal life, and maintained – in an effort to reject

revolutionism – that progress could only be achieved through an order. A positivist

political doctrine guided by a positive society utopia based on the universal and

rationalist principles of Comte was alluring for Ahmet Rıza, who thought that the

Ottoman society which had already passed through a depression period could not

take a further depression.

Keywords: Positivism, modernisation, progress, order, union.