2.Uluslararası 3. Ulusal Kadın Sağlığı Hemşireliği Kongresi, Ankara, Türkiye, 21 - 23 Aralık 2023, ss.211
“O¨nce zarar verme” ve “koruma tedaviden daha iyidir” tıbbın iki temel
ilkesidir. Yapılan bu gereksiz müdahaleler tıbbın bu iki ilkesine zıt
düşmektedir. Yapılan bu gereksiz müdahaleler dördüncül koruma kavramını
ortaya çıkarmıştır. Dr. Marc Jamoulle tarafından 1986 yılında geliştirilen
dördüncül koruma kavramı “aşırı teşhis, aşırı etiketleme (damgalama),
standart koşulların tıbbileştirilmesi (medikalizasyon) ve aşırı tedaviden
korunma önlemlerini” ifade etmektedir. So¨zlu¨kte ise do¨rdu¨ncu¨l koruma
“as¸ırı medikalizasyon riskindeki hastayı ve toplumu tanımlamak, medikal
istilalardan onları korumak ve onlara bilimsel ve etik olarak kabul edilebilir
bakım prosedu¨rlerini sagˆlamak için yapılan eylem olarak
tanımlanmaktadır. Gebelik ve doğum eylemi fizyolojik bir süreçtir. Son
yıllarda teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı faktörlere bağlı olarak doğuma
yapılan fiziksel ve kimyasal müdahaleler artmıştır. Doğum eyleminde
yapılan gereksiz müdahaleler anne-bebek morbidite ve mortalite oranlarını
artırmaktadır. Bunun yanı sıra gereksiz müdahaleleler doğrudan hasta
güvenliğini riske atan önemli hususlardan birisidir. Doğum eyleminde
kullanılan, oksitosin indu¨ksiyonu, vakum ve forseps uygulaması,
epizyotomi, amniyotomi, perine tras¸ı, lavman uygulaması, gebenin
hareketinin engellenmesi ve su¨rekli yatırılması, sık vajinal muayene, sürekli
elektronik fetal monitarizasyon bu kapsamda ele alınmaktadır. Aynı
zamanda sezaryen operasyonu doğum eylemine yapılan cerrahi müdahale
olduğu için bu uygulamalar arasında ele alınmaktadır. Bazı endikasyonlar
varlığında doğumu güvenli bir şekilde gerçekleştirebilmek için bu
müdahaleler kullanılabilir. Ancak bu müdahalelerden dolayı annenin
psikososyal olarak desteklenmemesi de obstetrik şiddet kavramını
beraberinde getirmektedir. Doğum sürecinde dördüncül korumanın
sağlanabilmesi için doğum süreci bireyselleştirilmeli ve gereksiz
müdahalelerden kaçınılmalıdır. Anne-bebek sağlığı bu süreç boyunca
sürdürülmesinin sağlanması için fiziksel ve psikolojik destek sağlanması
gerekmektedir. Kadın sağlığı ve hastalıkları hemşirelerine dördüncül koruma
bakımından önemli rol ve sorumluluklar düşmektedir. Özellikle bu koruma
adımında gereksiz ya da aşırı uygulamalardan hastayı korumak, etik olmayan
uygulamaların önüne geçmek, hastaları hakları hakkında bilgilendirmek,
hasta bakımında kanıta dayalı uygulamalar ışığında bakım verilmesinin
sağlanması açısından hasta savunuculuğu rollerini yerine getirmelerini
zorunlu kılmaktadır.
“First do no harm” and “prevention is better than cure” are two basic
principles of medicine. These unnecessary interventions contradict these two
principles of medicine. These unnecessary interventions have revealed the
concept of quaternary prevention. The concept of quaternary prevention,
developed by Doctor Marc Jamoulle in 1986, refers to "protection measures
from over-diagnosis, over-labelling (stigma), medicalization of standard
conditions and over-treatment". In the dictionary, quaternary prevention is
defined as “the action taken to identify patients and populations at risk of
overmedicalization, to protect them from medical invasions, and to provide
them with scientifically and ethically acceptable care procedures.”
Pregnancy and birth are physiological processes. In recent years, physical
and chemical interventions during birth have increased due to the
development of technology and related factors. Unnecessary interventions
during labor increase mother-baby morbidity and mortality rates. In addition,
unnecessary interventions are one of the important issues that directly risk
patient safety. Oxytocin induction, vacuum and forceps application,
episiotomy, amniotomy, perineal shaving, enema application, preventing the
movement of the pregnant woman and constantly laying her down, frequent
vaginal examination, and continuous electronic fetal monitoring used in labor
are discussed in this context. At the same time, cesarean section is considered
among these practices because it is a surgical intervention in the act of birth.
In the presence of certain indications, these interventions can be used to
deliver safely. However, the mother's lack of psychosocial support due to
these interventions brings with it the concept of obstetric violence. In order
to provide quaternary protection during the birth process, the birth process
should be individualized and unnecessary interventions should be avoided.
Physical and psychological support is necessary to ensure that mother-baby
health is maintained throughout this process. Obstetrics and gynecology
nurses have important roles and responsibilities in terms of quaternary
prevention. Especially in this protection step, it requires them to fulfill their
role as patient advocates in terms of protecting the patient from unnecessary
or excessive practices, preventing unethical practices, informing patients
about their rights, and ensuring that care is provided in the light of evidencebased practices in patient care.