Akademik Veri Yönetim Sistemi
TURK DUNYASI ARASTIRMALARI, cilt.125, sa.247, ss.363-404, 2020 (Hakemli Dergi)
Öz
Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Karadeniz Bölgesi’ni işgal etmeye çalışan
Ruslara karşı, tüm Doğu Karadeniz’de olduğu gibi Trabzon ve civarında da
etkili bir savunma yapılmıştır. Doğu Karadeniz’de ve Trabzon’da Ruslara karşı
gösterilen savunma, nizami birliklerin Kafkas Cephesi’nde görev almaları nedeniyle
sivil ve gönüllü kuvvetlerden de istifade edilerek gerçekleştirilmiştir. Sivil
kuvvetlerin sevk ve idare edilmesi ise çoğu yerde subaylar tarafından bir Teşkilat-
ı Mahsusa yapılanması şeklinde sağlanmıştır. Hem sahil kesiminden hem
Doğu Anadolu istikametinden ve hem de deniz kısmından donanma desteğinde
ve kalabalık kuvvetlerle Trabzon üzerine ilerlemiş Rus kuvvetlerine yönelik
Trabzon’un doğusunda Of, Sürmene, Araklı ve en son Yanboludere vadilerinde
sivillerin de yoğun katılımıyla etkili bir savunma yapılmış, bu savunmalarla Rus
ordusunun hızı kesilmiş hatta işgalin kolay olmayacağı ve işgal sonrası bölgede
oluşacak Rus hakimiyetinin ise hiç rahat geçmeyeceği gösterilmiştir. Rus
işgaliyle batı kesimlerine ve iç kısımlara çekilen Türk nizami ve sivil kuvvetleri,
Trabzon’un batısındaki Akçaabat, Vakfıkebir ve Tonya kesimlerinde de Ruslara
karşı Teşkilat-ı Mahsusa yapılanmasıyla çok etkili bir çete savaşı yürütmüşler,
yöredeki Türk nizami kuvvetlerinin batıya doğru çekilişine ve sivillerin şehri
boşaltarak batı bölgelerine mümkün olan güven içerisinde ilerlemelerine zaman
ve zemin oluşturmuşlardır. Bölgenin dinamik her sivil grubu, çete savunmasında
yer almıştır. Aynı sivil kuvvetler, işgalden sonra Trabzon’da ortaya çıkan
azınlık çetelerine karşı İslam ahalinin ve bölgenin güvenliğini de sağlamışlardır.
Anahtar kelimeler: Trabzon, Milis, Rus, İşgal, Sivil, Çete, Muhacir, Direniş,
Şehit, Teşkilât-ı Mahsusa.