Akademik Veri Yönetim Sistemi
19 – 22 November 2020 – 7th Eurasian Congress on Emergency Medicine & 16th Turkish congress on emergency med, Antalya, Türkiye, 19 - 21 Kasım 2021, ss.370-371
AMAÇ: Geç nöropsikiyatrik bozukluklar (GNB) CO zehirlenmesinin (COZ) akut döneminden günler haftalar
sonrasında ortaya çıkan bir komplikasyondur. Oluşum mekanizması tam olarak bilinmese de bozulmuş oksijen
transport ve doku hipoksisi, mitokondriyal oksidatif stress, anormal inflamatuar yanıt, gelişen immün yanıta bağlı
beyaz cevher demiyelinizasyonu ve apopitosis gibi fonksiyonel, biyokimyasal ve histopatolojik nedenlere bağlı
geliştiği düşünülmektedir. COZ tedavisinin en önemli hedeflerinden biri, oluşan hipoksinin bir an önce azaltılması
ve olası komplikasyonların önlenmesidir. Bu nedenle normobarik oksijen tedavisi (NBOT) veya hiperbarik oksijen
tedavisi (HBOT) uygulanması COZ tedavisinin temelini oluşturmaktadır. Yapılan bazı çalışmalarda HBOT’un GNB
azaltmada etkin olduğu bildirilmiş olmasına rağmen bazı çalışmalarda ise NBOT ile aralarında anlamlı bir fark
olmadığı rapor edilmiştir.
Bu çalışmada CO zehirlenmesi nedeniyle güncel kılavuzlara göre HBOT uygulanan hastalarda GNB gelişme
sıklığını ve buna etki eden faktörleri araştırmayı amaçladık.
GEREÇ ve YÖNTEM: Bu çalışma Ankara’da bulunan özel bir HBOT merkezinde CO zehirlenmesi tanısı ile 2016-
2021 yılları arasında HBOT uygulanan hastalarla yapılan prospektif gözlemsel bir çalışmadır. Güncel acil tıp
kılavuzlarında belirtilen kriterlere göre (COHb ≥%25, konvülsiyon, senkop, konfüzyon/bilinç durum değişikliği,
koma, fokal nörolojik defisit, akut miyokard iskemi bulguları olması) en az bir seans HBO tedavisi (2.4 ATA, 120
dakika) uygulanan 267 hasta çalışmaya alındı. Hastaların ilk başvurularında; demografik özellikleri, CO maruziyet
süresi ve kaynağı, başvuru şikayetleri, vital bulguları, GKS, fizik ve nörolojik muayene bulguları, laboratuvar
değerleri ve görüntüleme sonuçları, HBOT endikasyonu kaydedildi. Hastalar HBOT öncesi sualtı hekimliği ve
hiperbarik tıp uzmanınca muayene edildi. Altı hafta sonra kontrol muayenesi yapıldı veya gelemeyen hastalar için
sorgulama formu oluşturularak GNB belirtileri telefonla tek tek sorgulandı.
BULGULAR: Hastaların %55.4’ü kadın, yaş ortancası 46 (IQR 31-60) idi. En sık zehirlenme kaynağı %61.8 ile
soba olurken, bunu %31.8 ile ısıtıcı (doğal gaz-kombi) takip etmekteydi. Hastaların acil servis başvurusunda
saptanan ortanca COHb düzeyleri %31'di (IQR 25.6-36.1). En sık başvuru semptomunun baş ağrısı (%68.9) ve
bilinç kaybı (%66.7) olduğu saptandı. Hastaların %9.4'ünde (n=25) GNB geliştiği görüldü. En sık saptanan GNB
ise hastaların %4.9’unda (n=13) görülen hafıza bozukluğu idi. GNB saptanan ve saptanmayan grupların
özelliklerinin karşılaştırıldığı tek değişkenli analizde sadece konvülsiyon geçirmiş olmanın GNB olan grupta daha
yüksek olduğu, ancak çok değişkenli regresyon analizinde ise hiçbir parametrede anlamlı fark olmadığı saptandı.
SONUÇ: COZ geçirmiş hastalarda hafıza bozuklukları, kişilik değişilikleri, öğrenme güçlüğü, uyku bozuklukları,
konsantrasyon eksikliği, hareket ve denge bozuklukları, parkinsonizm, depresyon, demans ve psikoz gibi bir çok
farklı nöropsikiyatrik bulgu ve belirti görülmektedir. Kabul edilmiş bir tanı kriterinin olmaması, bulgu ve belirtilerin
çok çeşitli olması, bazı semptomların subjektif olması nedeniyle GNB kesin tanısı zordur. Bu nedenle GBN kesin
tanısı için daha objektif verilere ihtiyaç vardır. Tam insidansı bilinmese de çalışmalarda CO zehirlenmesi
geçirenlerin yaklaşık %7 ile %40 kadarında GNB ortaya çıktığı bildirilmiştir. Bu çalışmada HBOT almış olmalarına
rağmen hastalarda %9.4 gibi bir oranda GNB ortaya çıktığı görülmüştür. Bir veya daha fazla HBOT uygulanması
arasında da fark yoktur. Bu durum, GNB patofizyolojisinde sadece hipoksik stresin rol almadığı savını
desteklemektedir.
Anahtar Kelimeler: Karbonmonoksit zehirlenmesi, hiperbarik oksijen tedavisi, geç nörolojik bozukluk.