Erken Çocuklukta 21. Yüzyıl Becerilerinin Desteklenmesi: Blok Oyun Alanlarının Kullanımı


Kandır A., Taşkın Gökçe T. G.

EDUCongress, Ankara, Türkiye, 20 - 23 Eylül 2023, ss.1749-1750

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.1749-1750
  • Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Problem Durumu Erken çocuklukta gelişimin desteklenmesinde, izlenmesinde, değerlendirilmesinde “oyun” önemli bir araçtır. Gelişimin desteklenmesinde, erken müdahalede, psikolojik iyi oluş için ve çocuğun kendini ifadesinde etkilidir. Bilişsel olarak problem çözme, dikkat, algılama, planlama becerilerini geliştirir. Sosyal yönden, yaşamının ilk yıllarında kendi kendine oynadığı oyunlarda görülen içsel konuşması ile empati becerileri gelişmeye başlar. Oyunları zengin olan çocuk fiziksel olarak, el göz koordinasyonu, beden farkındalığı, dengede durma, reflekslerini güçlendirme gibi birçok yarar elde eder. Oyun çocuğun, tüm gelişim alanlarını bütüncül olarak geliştiren, işidir (Aral, Gürsoy ve Köksal, 2001). Oyun; geçmişten günümüze kadar, kültürel ve tarihsel özelliklere göre çeşitlenmiştir. Alan yazında ayrıca materyal kullanımına, katılımcı sayısına, fiziksel ortama göre oyunların sınıflandırılabildiği görülür. Bunun yanı sıra; çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına, yaşantılarına ve hatta cinsiyetlerine göre oyun seçiminde bulundukları araştırmalara yansımıştır. Çocukların materyal kullanarak, açık ya da kapalı alan farketmeksizin, bireysel ya da birden çok kişiyle oynayabilecekleri yapı inşa oyunlarından biri de blok oyunlarıdır. Blok oyunlarının çocukların ileri yaşlardaki akademik becerilerine katkı sunduğu görülmüştür (Cohen ve Uhry, 2007; Hanline, Milton ve Phelps, 2010; Richardson, 2004; Seo ve Ginsberg, 2004; Sarama ve Clements, 2009). Çocuklar blok oyunları oynarken süreçte etkindir ve duyusal verileri işleme alırlar. Önemli ölçüde problem çözme ve akıl yürütme yaparlar. Dengelilik, simetri, bağlantı noktaları kurma üzerine odaklandıklarından matematik becerileri de desteklenir. Birlikte çalıştıklarında ya da ürünlerini paylaşıma açtıklarında dil becerileri, iletişim becerileri ve sosyal becerileri de gelişir. 21. yüzyıl becerileri ise erken çocukluk eğitiminde; problem çözme becerileri, iş birliği yapabilme, mühendislik tasarım beceri, sanatla, bilim ve matematikle, STEM-STEAM ile ilişkilendirilmektedir. 21. yüzyıl becerilerinin gelişimi çocuklara, yaratıcılığın gelişimi, eleştirel düşünebilme, iletişim ve işbirliği kurmada çok yönlü yeterlilik kazandırır. Bu becerilerin gelişimine hangi değişkenlerin etki ettiği/edeceği de bilimsel araştırmalara konu olmuştur (Lindeman ve Anderson, 2015). Buna göre 21. yüzyıl becerilerinin blok oyunları ile ilişkilidir. Bu doğrultuda araştırma, erken çocuklukta 21. yüzyıl becerilerinin desteklenmesinde blok oyun alanlarının kullanımlarını incelemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem Araştırma, nitel araştırma modelinde “temel nitel araştırma”dır (Merriam, 2018, s.22). Veriler Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bağımsız anaokulları ve ilkokula bağlı anasınıflarında gözlem yoluyla toplanmıştır. Gönüllü sınıflardan, blok oyun materyalleri açısından zengin olanlar seçilmiştir. Çocukların blok oyunlarını zenginleştirebileceği çeşitlilikte oyun materyali bulunması ölçüt olarak kabul edilmiştir. Lindeman ve Anderson (2015), 21. yüzyıl becerilerinin blok oyunları aracılığıyla nasıl geliştirilebildiğini izlemek için sınıflardaki fiziki ortamı, öğrenme ortamını ve öğretmen rolünün incelemişlerdir. Araştırmalarında, öğretmenler için bir kontrol listesi (Blok Merkezini 21. yy Becerileri Kapsamında Değerlendirme Kontrol Listesi) oluşturmuşlardır. Bu araştırmada “Blok Merkezini 21. yy Becerileri Kapsamında Değerlendirme Kontrol Listesi” uyarlanmıştır. Kontrol listesinin orijinal dilinden Türkçe’ye çevirisi üç araştırmacı tarafından yapılmış, yapılan çeviriler birbiri ile karşılaştırılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı altı sınıfta, blok merkezleri ve öğretmenin bu merkezleri kullanırken nelere dikkat ettiği incelenerek, kontrol listesine işlenmiştir. Gözlem süresince, yaratıcılığa ilişkin öğretmen tutumları ve fiziki ortam; eleştirel düşünmeye ilişkin çocukların oyun süresince etkileşimleri ve bireysel oyunları; iletişime ilişkin ise öğretmen ve çocukların kendi aralarındaki akran ilişkileri dikkate alınmıştır. Çocukların sesli düşünmeleri ve kendilerine yaptıkları geri bildirimler de ayrıca izlenmiştir. İşbirliği açısından ise; öğretmenin nasıl rehberlik ettiği, ortamı nasıl düzenlediği ve çocukların birbiri ile nasıl işbirliği yaptıkları ve prososyal davranışları da kontrol listesine eklenmiştir. Veriler incelenmiş, bu başlıklar altında değerlendirilmiştir. Beklenen/Geçici Sonuçlar Araştırmada elde edilen bulgular, kontrol listesinde bulunan “yaratıcılık, eleştirel düşünme, iletişim, işbirliği” başlıkları ile ilişkilendirilerek, ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Sınıflarda çocukların yaratıcılıklarını destekleyecek nitelikle materyal bulunduğu ve çocukların yaratıcı etkinliklerde bulundukları söylenebilir. Ancak öğretmenlerin, fiziki ortam hazırlama ve kullandıkları öğrenme yöntem ve teknikleri bakımından, yaratıcılığı ve eleştirel düşünmeyi destekleyecek şekilde merkezlerden yararlanmadığı görülmüştür. Bunun nedeninin öğretmenlerin blok oyunlarının ve materyallerinin çocuk üzerinde etkileri konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması olabilir. Materyallerin kendi yapısı gereği değerlendirme imkanı sunması, ilişkili yapılarda düşünme ve bağlantı kurma süreci tanıması nedeniyle eleştirel bakış açısına ve eleştirel düşünmeye doğal bir şekilde katkı sağladığı izlenmiştir. Blok merkezlerinin çocuklara iletişim ve işbirliği yönünden fırsat sunan öğrenme merkezleri olarak kullanıldığı söylenebilir. Oyun ve hikaye oluşturmada da ilgili materyaller tercih edilmektedir. Yaşantısı olan, evde ebeveyni ile de bu tür materyalleri kullanan-oynayan çocuklar blok oyunları ile merkezleri daha çok tercih etmiştir. 1750 Bulgular alanyazınla paralellik göstermiştir (Duncan ve Lockwood, 2008; Eggen ve Kauchak, 2007; Fleer, 2013; Hewitt, 2018; Walsh vd., 2011). Blok merkezlerinin çeşitli materyallerle, açık uçlu malzemelerle zenginleştirilmesi, öğretmenlere verilecek hizmet içi eğitimle var olan materyallerin etkili kullanılması önerilebilir. Buna ek olarak, öğretmenlerin çocuklara oyunun etkili oynanabilmesi konusunda rol model olması ve rehberlik etmesi çocukların 21. yüzyıl becerileri gelişiminde blok oyunlarının etkililiğini arttırabilir.