Akademik Veri Yönetim Sistemi
EDUCongress, Ankara, Türkiye, 20 - 23 Eylül 2023, ss.1749-1750
Problem Durumu
Erken çocuklukta gelişimin desteklenmesinde, izlenmesinde, değerlendirilmesinde “oyun” önemli bir araçtır. Gelişimin
desteklenmesinde, erken müdahalede, psikolojik iyi oluş için ve çocuğun kendini ifadesinde etkilidir. Bilişsel olarak problem
çözme, dikkat, algılama, planlama becerilerini geliştirir. Sosyal yönden, yaşamının ilk yıllarında kendi kendine oynadığı
oyunlarda görülen içsel konuşması ile empati becerileri gelişmeye başlar. Oyunları zengin olan çocuk fiziksel olarak, el göz
koordinasyonu, beden farkındalığı, dengede durma, reflekslerini güçlendirme gibi birçok yarar elde eder. Oyun çocuğun, tüm
gelişim alanlarını bütüncül olarak geliştiren, işidir (Aral, Gürsoy ve Köksal, 2001). Oyun; geçmişten günümüze kadar, kültürel
ve tarihsel özelliklere göre çeşitlenmiştir. Alan yazında ayrıca materyal kullanımına, katılımcı sayısına, fiziksel ortama göre
oyunların sınıflandırılabildiği görülür. Bunun yanı sıra; çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına, yaşantılarına ve hatta cinsiyetlerine
göre oyun seçiminde bulundukları araştırmalara yansımıştır. Çocukların materyal kullanarak, açık ya da kapalı alan
farketmeksizin, bireysel ya da birden çok kişiyle oynayabilecekleri yapı inşa oyunlarından biri de blok oyunlarıdır. Blok
oyunlarının çocukların ileri yaşlardaki akademik becerilerine katkı sunduğu görülmüştür (Cohen ve Uhry, 2007; Hanline,
Milton ve Phelps, 2010; Richardson, 2004; Seo ve Ginsberg, 2004; Sarama ve Clements, 2009). Çocuklar blok oyunları
oynarken süreçte etkindir ve duyusal verileri işleme alırlar. Önemli ölçüde problem çözme ve akıl yürütme yaparlar.
Dengelilik, simetri, bağlantı noktaları kurma üzerine odaklandıklarından matematik becerileri de desteklenir. Birlikte
çalıştıklarında ya da ürünlerini paylaşıma açtıklarında dil becerileri, iletişim becerileri ve sosyal becerileri de gelişir. 21. yüzyıl
becerileri ise erken çocukluk eğitiminde; problem çözme becerileri, iş birliği yapabilme, mühendislik tasarım beceri, sanatla,
bilim ve matematikle, STEM-STEAM ile ilişkilendirilmektedir. 21. yüzyıl becerilerinin gelişimi çocuklara, yaratıcılığın
gelişimi, eleştirel düşünebilme, iletişim ve işbirliği kurmada çok yönlü yeterlilik kazandırır. Bu becerilerin gelişimine hangi
değişkenlerin etki ettiği/edeceği de bilimsel araştırmalara konu olmuştur (Lindeman ve Anderson, 2015). Buna göre 21. yüzyıl
becerilerinin blok oyunları ile ilişkilidir. Bu doğrultuda araştırma, erken çocuklukta 21. yüzyıl becerilerinin desteklenmesinde
blok oyun alanlarının kullanımlarını incelemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem
Araştırma, nitel araştırma modelinde “temel nitel araştırma”dır (Merriam, 2018, s.22). Veriler Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı
bağımsız anaokulları ve ilkokula bağlı anasınıflarında gözlem yoluyla toplanmıştır. Gönüllü sınıflardan, blok oyun materyalleri
açısından zengin olanlar seçilmiştir. Çocukların blok oyunlarını zenginleştirebileceği çeşitlilikte oyun materyali bulunması
ölçüt olarak kabul edilmiştir. Lindeman ve Anderson (2015), 21. yüzyıl becerilerinin blok oyunları aracılığıyla nasıl
geliştirilebildiğini izlemek için sınıflardaki fiziki ortamı, öğrenme ortamını ve öğretmen rolünün incelemişlerdir.
Araştırmalarında, öğretmenler için bir kontrol listesi (Blok Merkezini 21. yy Becerileri Kapsamında Değerlendirme Kontrol
Listesi) oluşturmuşlardır. Bu araştırmada “Blok Merkezini 21. yy Becerileri Kapsamında Değerlendirme Kontrol Listesi”
uyarlanmıştır. Kontrol listesinin orijinal dilinden Türkçe’ye çevirisi üç araştırmacı tarafından yapılmış, yapılan çeviriler birbiri
ile karşılaştırılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı altı sınıfta, blok merkezleri ve öğretmenin bu merkezleri kullanırken
nelere dikkat ettiği incelenerek, kontrol listesine işlenmiştir. Gözlem süresince, yaratıcılığa ilişkin öğretmen tutumları ve fiziki
ortam; eleştirel düşünmeye ilişkin çocukların oyun süresince etkileşimleri ve bireysel oyunları; iletişime ilişkin ise öğretmen
ve çocukların kendi aralarındaki akran ilişkileri dikkate alınmıştır. Çocukların sesli düşünmeleri ve kendilerine yaptıkları geri
bildirimler de ayrıca izlenmiştir. İşbirliği açısından ise; öğretmenin nasıl rehberlik ettiği, ortamı nasıl düzenlediği ve çocukların
birbiri ile nasıl işbirliği yaptıkları ve prososyal davranışları da kontrol listesine eklenmiştir. Veriler incelenmiş, bu başlıklar
altında değerlendirilmiştir.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Araştırmada elde edilen bulgular, kontrol listesinde bulunan “yaratıcılık, eleştirel düşünme, iletişim, işbirliği” başlıkları ile
ilişkilendirilerek, ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Sınıflarda çocukların yaratıcılıklarını destekleyecek nitelikle materyal
bulunduğu ve çocukların yaratıcı etkinliklerde bulundukları söylenebilir. Ancak öğretmenlerin, fiziki ortam hazırlama ve
kullandıkları öğrenme yöntem ve teknikleri bakımından, yaratıcılığı ve eleştirel düşünmeyi destekleyecek şekilde
merkezlerden yararlanmadığı görülmüştür. Bunun nedeninin öğretmenlerin blok oyunlarının ve materyallerinin çocuk
üzerinde etkileri konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması olabilir. Materyallerin kendi yapısı gereği değerlendirme imkanı
sunması, ilişkili yapılarda düşünme ve bağlantı kurma süreci tanıması nedeniyle eleştirel bakış açısına ve eleştirel düşünmeye
doğal bir şekilde katkı sağladığı izlenmiştir. Blok merkezlerinin çocuklara iletişim ve işbirliği yönünden fırsat sunan öğrenme
merkezleri olarak kullanıldığı söylenebilir. Oyun ve hikaye oluşturmada da ilgili materyaller tercih edilmektedir. Yaşantısı
olan, evde ebeveyni ile de bu tür materyalleri kullanan-oynayan çocuklar blok oyunları ile merkezleri daha çok tercih etmiştir.
1750
Bulgular alanyazınla paralellik göstermiştir (Duncan ve Lockwood, 2008; Eggen ve Kauchak, 2007; Fleer, 2013; Hewitt, 2018;
Walsh vd., 2011). Blok merkezlerinin çeşitli materyallerle, açık uçlu malzemelerle zenginleştirilmesi, öğretmenlere verilecek
hizmet içi eğitimle var olan materyallerin etkili kullanılması önerilebilir. Buna ek olarak, öğretmenlerin çocuklara oyunun
etkili oynanabilmesi konusunda rol model olması ve rehberlik etmesi çocukların 21. yüzyıl becerileri gelişiminde blok
oyunlarının etkililiğini arttırabilir.