Şehir Hakkı Konsepti Bağlamında Kamusal Yeşil Alan Erişilebilirliğinin Ampirik Analizi: Ankara İli Çankaya Ve Keçiören İlçeleri Örneği

---

Atıf İçin Kopyala

Baytekin E., Özüduru B. H.

8 Kasım Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu: Toplumda ve Mekanda Adalet, Eskişehir, Türkiye, 6 - 08 Kasım 2022

• Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
• Basıldığı Şehir: Eskişehir
• Basıldığı Ülke: Türkiye
• Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Küresel ölçekte kentlerin hızlı gelişimi ve nüfus artışı, kentlerde ekonomik, sosyal ve çevresel özelliklerin değişimine neden olurken, kentsel kamusal hizmetlere erişim konusundaki eşitsizliği artırmıştır. Karşılaşılan kentsel problemlerin çözülmesi amacı ile ortaya çıkan “sürdürülebilir şehir” kavramı ise Birleşmiş Milletler’in 11. hedefi ile uyumlu olarak şehirlerde merkezi ve yerel yönetimler tarafından benimsenmeye başlamıştır. Kent planlamasında uygulanan politikalar, gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar için gerekli hizmetlere erişim gibi temel kalkınma sorunlarını beraberinde getirerek sosyal sürdürülebilirliğin uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Toplumun yaşam çevresi kalitesini ve sağlığını etkileyen, merkezi ve yerel yönetimin öncelikli olarak ele aldığı uygulamalardan biri ise kent içinde kamusal yeşil alanlara erişimde şehir hakkı ve eşitlik ilkesinin sağlanıp, sağlanmadığıdır. Şehir Hakkı Konsepti[1] temelinde şehrin halka açık, sosyal etkileşim ve heterojenliğe sahip kamusal alanlarına tüm yaşayanların eşit şekilde erişmesi gerekliliği vurgulanmaktadır. Kent mekanındaki heterojenlik farklı kentsel servisler ile sağlanırken kamusal yeşil alanlar kentte önemli sosyal etkileşim mekanları olarak tanımlanmaktadır. Yeşil alanların planlanmasında ve tasarımında uygulanan kentsel politikalar ve ilkeler gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar için kamusal yeşil alanlara erişimi zorlaştırmakta; dolayısıyla şehir hakkı konseptinin kent mekanında uygulanmasını zorlaştırmaktadır.

Toplumun yaşam kalitesi ve sağlığını etkileyen kamusal yeşil alanlara erişilebilirlik konusu bu çalışmada Ankara’nın iki en yüksek nüfuslu ilçesi olan Keçiören ve Çankaya ilçeleri özelinde ampirik olarak analiz edilmekte; analiz bulguları ise şehir hakkı bağlamında değerlendirilmektedir. Keçiören ve Çankaya ilçeleri yerleşik alanındaki kamusal yeşil alanlara tampon analizi yapılarak 500 metre yürüme mesafesi hizmet alanı olarak belirlenmiş ve bu alanda konumlanan mahallelerin demografik (nüfus yoğunluğu, yaş ortalaması, 0-14 yaş nüfus yoğunluğu, 60 yaş üzeri nüfus yoğunluğu), sosyo-ekonomik (sosyo-ekonomik seviye (SES), eğitim indeksi, ortalama rayiç bedel), yol ağı özellikleri (MAD1000, MAD5000, TPBtA1000, TPBtA5000[2]), arazi kullanımı ile ilişkili olarak tanımlanan merkezilik seviyesi (zincir market oranı, yeme içme merkezleri oranı) ve yaşam çevresi değişkenleri (yeşil alan büyüklüğü, bin kişiye düşen yeşil alan büyüklüğü, konut yoğunluğu, yeşil alan yoğunluğu, taban alanı oranı, binaların ortalama hacmi, binaların ortalama uzunluğu) veritabanında toplanmıştır. Değişkenler ilişkisel istatistiksel analiz yöntemleriyle incelenerek, kamusal yeşil alanların erişilebilirlik düzeyleri şehir hakkı bağlamında değerlendirilmiştir. Çalışmada, regresyon analizi ile iki ayrı model kurgulanmış kamusal yeşil alanların mekânsal dağılımının farklı sosyo-ekonomik statü ve demografik yapıya sahip olan kentliye sunduğu imkânlar iki ilçede karşılaştırılmalı olarak tartışılmıştır. Bu çalışma, şehir hakkı bağlamında kentlinin kamusal yeşil alan erişilebilirliğinin ampirik olarak ölçülmesinde kent plancılarına akılcı ve sistematik yol göstermektedir. Ankara’da farklı sosyal grupların özellikle yeşil alanlara erişiminin dezavantajlı olduğu sonucuna varılmıştır. Kamusal yeşil alanların konut yoğunluğunun olduğu mekânlarda farklı hizmetlerle beraber (yeme-içme, eğlence) artırılması yönünde oluşturulabilecek kentsel politikalar hem erişilebilirliği hem de kentsel sağlığın iyileştirilmesini destekleyecektir.