Akademik Veri Yönetim Sistemi
10. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi, Ankara, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2022, ss.1389-1394
Giriş
Genellikle eğitimin ilk aşamaları ile ilişkilendirilen örtük program, eğitimin yükseköğretime kadar kitlesel olarak genişlemesi ile yükseköğretimin de konusu haline gelmiştir. Bu doğrultuda örtük program, yükseköğretimde var olan ve süreç içerisinde değişikliğe uğrayan toplumsal işlevlerin incelenmesinde değerli bir kavramsal çerçeve olarak hizmet etmektedir (Bergenhenegouwen, 1987; Margolis, Soldatenko, Acker ve Gair, 2001, s. 4). Eğitim, her zaman nötr bir girişimden ziyade politik bir eylemdir; bu nedenle eğitim programı da politiktir (Apple, 2004, s. 19). Örtük program, eğitim programının politik bir metin olarak anlaşılmasında ortaya çıkan en önemli kavramlardan biridir (Korkmaz, 2017). Yükseköğretim programlarının da politik bir yanı her zaman mevcuttur. Söz konusu politik ideolojiler olduğunda, örtük programların incelenmesi ayrıca önem taşımaktadır, çünkü ideolojiler, insanların dünyayı anlama, anlamlandırma ve yapılandırma yollarının göstergesi olarak kabul edilmekte ve insanları genellikle tek yönlü bir dünyada yaşamaya zorlamaktadır (Freeden, 2011, s. 152–153). Hâlbuki üniversiteler eğitim-öğretim, araştırma, topluma hizmet, demokrasi, özgürlük gibi evrensel ve ideal değerler benimsiyor olmalı ve tek yönlü bir eğitimden oluşmuyor olmalıdır (Ahola, 2000; Yüksel, 2002). Bu nedenle bu araştırmada örtük programda ideoloji incelenmiş, incelenecek ideoloji olarak ise neoliberalizm ele alınmıştır. Bu araştırmanın amacı, iki farklı ülkedeki yükseköğretim örtük programında neoliberal ideolojinin nasıl ortaya çıktığını anlamak amacıyla yapılmış araştırmadan (Öztürk, 2022) eleştirel düşünme ile ilgili elde edilmiş sonuçlar vasıtasıyla örtük program ve eleştirel düşünme ilişkisini tartışmaktır.
Yöntem
Öztürk (2022) tarafından doktora tezi olarak yürütülen araştırmanın temel bulgularından biri olan örtük program ve eleştirel düşünme ilişkisini incelemeyi amaçlayan bu araştırma nitel araştırma yöntemlerinden etnografik araştırma desenine dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın katılımcılarının belirlenmesinde öncelikle kültürel ortam seçilmiş, Türkiye ve İngiltere’den amaçlı örnekleme yoluyla birer üniversite, bu üniversitelerden de amaçlı örnekleme yoluyla dörder bölüm seçilmiş (felsefe, sosyoloji, işletme, iktisat), bu sekiz bölümden de 3. sınıf öğrencilerinin aldığı birer ders yine amaçlı örnekleme ile belirlenmiştir. Araştırma kapsamında katılımcı gözlem, bireysel görüşme, odak grup görüşmesi ve dokümanlar olmak üzere dört veri toplama tekniği kullanılmıştır. İki ülkede altışar ay gerçekleştirilen saha araştırması sonucunda toplam sekiz ders 160 saat süre ile gözlemlenmiş, toplam sekiz öğretim üyesi ile bireysel görüşme, toplam 41 öğrenci ile ikişer oturumdan oluşan 16 odak grup görüşmesi gerçekleştirilmiş, son olarak iki alanda öğrencilerin derslerde etkileşime girdiği toplam 109 doküman toplanmıştır. Elde edilen tüm veriler, tümevarımsal ve tümdengelimsel tematik analize tabi tutulmuş, araştırma sürecinde yorumsamacı paradigma benimsenmiştir.
Sonuçlar
Bu araştırmadan elde edilen bulgular sonucunda yükseköğretimde neoliberal ideolojinin belli bölümlerde belli düzeylerde yeniden-üretildiğini, yükseköğretimin neoliberal bir toplum oluşturmaya yönelik bir rol edindiğini söylemek mümkündür. İki üniversite açısından en temel kültür farklılığına bakıldığında, İngiltere’deki üniversitede örtük program aracılığıyla yapılan ideolojik endoktrinasyonun ya da öğretim üyelerinin, bölümün veya kampüsün ideolojik kültürünün açık ve tutarlı olduğunu, öğrencilere sunulan özgürlükçü ve demokratik bir ortam ile öğrencilerin bu açık kültürü eleştirel düşünme yoluyla sorguladıkları ve kabul edip etmemeyi, öğrenip öğrenmemeyi kendilerinin seçtiklerini söylemek mümkündür. Türkiye’deki üniversitede ise örtük program aracılığıyla yapılan ideolojik endoktrinasyonun, bölümlerde, derslerde ya da öğretim üyelerinin ve öğrencilerin kendi görüşlerinde tutarlılık göstermediği, ideolojik kültürün örtük ve tutarsız olduğu, öğrencilere demokratik ve özgürlükçü bir kültür sunulmaması ile öğrencilerin sorgulamadan, eleştirmeden, onlara sunulan bu tutarlı olmayan örtük kültürü kabullendikleri söylenebilir. Bu nedenle, bütün eğitimciler, farkında olduklarından çok fazla şey öğrettiklerinin bilinci ile benimsedikleri ideolojilerini aktarmayı seçsin ya da seçmesin, öğrencilerine her zaman, istisnasız eleştirel düşünmeyi öğretmeli, kendilerinin derslerde kurdukları her cümleyi öğrencilerin sorgulamalarını sağlayacak çoklu bakış açısı ve demokratik, özgürlükçü ortamı sunmalıdır.
Kaynaklar
Ahola, S. (2000). Hidden curriculum in higher education: Something to fear for or comply to? Innovations in Higher Education içinde (s. 1–21). Helsinki.
Apple, M. W. (2004). Ideology and curriculum (3. b.). New York: Routledge.
Bergenhenegouwen, G. (1987). Hidden curriculum in the university. Higher Education, 16, 535–543. https://www.jstor.org/stable/3446831 sayfasından erişilmiştir.
Freeden, M. (2011). İdeoloji. (H. Gür, Çev.). Ankara: Dost.
Korkmaz, F. (2017). Neoliberalizm bağlamında sosyal bilgiler öğretim programının politik bir metin olarak incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 29–57. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.5c1s2m
Margolis, E., Soldatenko, M., Acker, S. & Gair, M. (2001). Peekaboo. E. Margolis (Ed.), Hidden curriculum in higher education içinde (s. 1–20). London and New York: Routledge.
Öztürk, A. (2022). Yükseköğretim örtük programında neoliberal ideoloji: Kültürlerarası etnografi araştırması. (Doktora tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Yüksel, S. (2002). Yükseköğretimde eğitim-öğretim faaliyetleri ve örtük program. Uludağ
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 361–370.
Introduction
The hidden curriculum has become the subject of higher education with the massive extension of the education process until higher education although it is generally associated with the first stages of education. In this respect, the hidden curriculum serves as a valuable conceptual framework in examining the existing and changing social functions in higher education (Bergenhenegouwen, 1987; Margolis, Soldatenko, Acker and Gair, 2001, p. 4). Education is always a political act rather than a neutral one; therefore, the curriculum is also political (Apple, 2004, p. 19). The hidden curriculum is one of the most important concepts in understanding the curriculum as a political text (Korkmaz, 2017). There is always a political aspect of the curricula of higher education as well. When it comes to political ideologies, the examination of hidden curriculum is also important because ideologies are accepted as indicators of the way people understand, make sense of, and construct the world, and generally force people to live in a one-way world (Freeden, 2011, pp. 152–153). However, universities should adopt universal and ideal values such as education, research, service to society, democracy, and freedom, and should not consist of a one-way education (Ahola, 2000; Yüksel, 2002). For this reason, in this study, ideology in the hidden curriculum was examined, and neoliberalism was discussed as the ideology to be examined. The aim of this research is to discuss the relationship between the hidden curriculum and critical thinking through the results obtained from the research (Öztürk, 2022) conducted to understand how the neoliberal ideology emerged in the hidden curriculum of higher education in two different countries.
Methodology
This research, which aims to examine the relationship between the hidden curriculum and critical thinking, which is one of the main findings of the research conducted by Öztürk (2022), as a doctoral thesis, was based on an ethnographic research design, one of the qualitative research methods. In determination of the participants of the research, firstly, the cultural environment was determined, and for this purpose, one university from Turkey and one from England were selected with purposeful sampling. Of these universities, four departments (philosophy, sociology, business management, and economics) were selected with purposeful sampling, and one course each of the 3rd year students from these eight departments were determined with purposeful sampling. Within the scope of the research, four data collection techniques were used: participant observation, individual interview, focus group interview, and documents. As a result of the field research conducted for six months in two countries, a total of eight lessons were observed for 160 hours, individual interviews with eight faculty members, 16 focus group interviews consisting of two sessions with a total of 41 students were conducted, and finally, a total of 109 documents were collected in two fields in which students interacted during the lessons. All the data obtained were subjected to inductive and deductive thematic analysis, and the hermeneutic paradigm was adopted in the research process.
Results
As a result of the findings obtained from this research, it is possible to say that the neoliberal ideology in higher education is reproduced at certain levels in certain departments, and that higher education has a role to create a neoliberal society. Considering the most fundamental cultural differences in terms of the two universities, the ideological indoctrination made through the hidden curriculum in the university in England or the ideological culture of the faculty, department or campus is clear and consistent. With a liberal and democratic environment offered to the students, it is possible to say that students question this open culture through critical thinking and choose whether they accept or learn them. In the university in Turkey, on the other hand, ideological indoctrination made through the hidden curriculum is not consistent in the departments, courses or the views of the faculty members and students; the ideological culture is implicit and inconsistent. In addition, a democratic and liberal culture is not presented to the students, and the students accept this inconsistent implicit culture presented to them without questioning or criticizing. For this reason, all educators, with the awareness that they teach a lot more than they are aware of, should always teach their students to think critically, without exception, whether they choose to convey their ideologies or not, and offer a multi-perspective and democratic, liberal environment that will enable students to question every sentence they make in the lessons.
References
Ahola, S. (2000). Hidden curriculum in higher education: Something to fear for or comply to? In Innovations in Higher Education (pp. 1–21). Helsinki.
Apple, M. W. (2004). Ideology and curriculum (3rd ed.). New York: Routledge.
Bergenhenegouwen, G. (1987). Hidden curriculum in the university. Higher Education, 16, 535–543. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/3446831
Freeden, M. (2011). İdeoloji. (H. Gür, Trans.). Ankara: Dost.
Korkmaz, F. (2017). Neoliberalizm bağlamında sosyal bilgiler öğretim programının politik bir metin olarak incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(1), 29–57. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.5c1s2m
Margolis, E., Soldatenko, M., Acker, S. & Gair, M. (2001). Peekaboo. In E. Margolis (Ed.), Hidden curriculum in higher education (pp. 1–20). London and New York: Routledge.
Öztürk, A. (2022). Yükseköğretim örtük programında neoliberal ideoloji: Kültürlerarası etnografi araştırması. (PhD thesis). Retrieved from https://tez.yok.gov.tr
Yüksel, S. (2002). Yükseköğretimde eğitim-öğretim faaliyetleri ve örtük program. Uludağ
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 361–370.