Türkçe Özet:
Acil durumlarda kullanıcıların hızlı ve güvenli tahliyesini sağlamak, özellikle camiler gibi yüksek yoğunluklu toplanma mekanları için mimari tasarımın kritik bir zorluğudur. Camiler, genellikle büyük kalabalıkları barındıran hayati öneme sahip çok işlevli toplanma merkezleri olarak hizmet vermekte, bu da onları yangın, deprem veya güvenlik tehditleri gibi krizler sırasında panik dinamiklerine karşı hassas hale getirmektedir. Önemlerine ve özgün mekânsal/operasyonel özelliklerine rağmen, cami ortamlarındaki panik davranışının ve sonuçlarının spesifik olarak incelenmesi mevcut literatürde belirgin şekilde sınırlıdır. Bu makale, kapsamlı bir literatür taraması yoluyla bu araştırma boşluğunu ele almaktadır. Daha geniş acil durum kaçış çalışmalarından türetilen yerleşik panik oluşumu ve kalabalık davranışı teorilerini ve mekanizmalarını sentezlemektedir. Ayrıca, kamuya açık haber kaynakları aracılığıyla camilerde rapor edilen belgelenmiş panik durumu vakalarını derlemekte ve analiz etmektedir. Genel panik teorilerini spesifik cami ile ilgili olaylarla yan yana getirerek, bu derleme, bu özel mimari tipoloji içindeki potansiyel tetikleyiciler, davranışsal dinamikler ve sonuçlar hakkında incelikli bir anlayış sunmayı amaçlamaktadır. Nihai hedef, panik risklerini azaltabilecek ve camilerde tahliye güvenliğini artırabilecek kanıta dayalı tasarım stratejilerini bilgilendirmektir.
Anahtar Kelimeler: Panik Davranışı, Kalabalık Dinamikleri, Cami Mimarisi, Tahliye Güvenliği, Bina Tasarımı, Acil Durum Kaçış Yolları, Literatür Taraması, Yüksek Yoğunluklu Binalar.
English Abstract:
Ensuring rapid and safe occupant evacuation during emergencies is a critical challenge in architectural design, particularly for high-occupancy assembly spaces like mosques. Mosques serve as vital multifunctional gathering centers, often accommodating large crowds, making them susceptible to panic dynamics during crises such as fire, earthquake, or security threats. Despite their significance and unique spatial/operational characteristics, the specific study of panic behavior and its consequences within mosque environments remains notably limited in the existing literature. This paper addresses this research gap through a comprehensive literature review. It synthesizes established theories and mechanisms of panic formation and crowd behavior derived from broader emergency egress studies. Furthermore, it compiles and analyzes documented instances of panic situations reported in mosques via publicly available news sources. By juxtaposing general panic theories with specific mosque-related incidents, this review aims to provide a nuanced understanding of potential triggers, behavioral dynamics, and outcomes within this specific architectural typology. The ultimate goal is to inform evidence-based design strategies that can mitigate panic risks and enhance evacuation safety in mosques.
Keywords: Panic Behavior, Crowd Dynamics, Mosque Architecture, Evacuation Safety, Building Design, Emergency Egress, Literature Review, High-Occupancy Buildings.
