Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tasarım+Kuram, cilt.18, sa.35, ss.206-222, 2022 (Hakemli Dergi)
z
Endüstriyel tasarım, görece yeni bir meslek
olsa da tasarım etkinliği belki diğer tüm
meslekleri önceler. Hatta insan faydası için
yararlı bir amaca hizmet edecek nesneler
yapma pratiği insan ırkına atfedilen temel
özelliklerden biridir. Bu insana içkin, fayda
temelli pratiğin sanayi devrimi sonrası ticari
bir etkinlik olarak ortaya çıkışıyla yoğun
eleştirilerin hedefi olması, çoğunlukla
Marksist eleştirel teoriye dayanır.
Endüstriyel tasarım etkinliği meslek olarak
kurumsallaşması ile kendi var oluş iddiasını,
insan ihtiyaç ve isteklerini tatmin eden
nesneler yaratarak yaşam kalitesini artırmak
olarak ortaya koyar. Endüstriyel tasarım
mesleğinin ortaya çıkış nedeni olan sanayi
devriminin, üretim maliyetlerini azaltması ve
üretimi artırması, böylece nesnelerin
herkesçe erişilebilir hale gelmesi ile
toplumsal refahın artması, benzer şekilde
modern kapitalizmin de vaatlerinden biridir.
Çalışmada var oluş nedeninin insan faydası
olduğunu iddia eden endüstriyel tasarım
disiplininin, nasıl olup da kapitalizme hizmet
etme yolunda üretim ilişkilerini gizlemek,
bireyleri manipüle ederek tüketimi tahrik
etmek ve doğayı tahrip etmek gibi konularda
suçlandığı, tasarım tarihindeki gelişmeler ve
eleştirel teorideki yankıları bağlamında
tartışılmıştır. Literatüre disipline etkiyen
sosyal, kültürel, ekonomik ve bilimsel
gelişmeler temel alınarak, tarihselci bir
anlayış ile yaklaşılmış, eleştiriler söz konusu
etmenlere bağlı olarak erken dönem, modern
dönem ve post modern dönem olmak üzere
üç tarihsel süreçte sınıflandırılmıştır. Erken
dönem seri üretimin gündelik tüketim
nesnelerinde yaygınlaştığı ve disiplinin ticari
bir faaliyet olarak ortaya çıktığı dönemi,
modern dönem modernizm etkisindeki
etkinliğin meslek olarak tanındığı 1940 ve
1970’li yıllar arası dönemi, post-modern
dönem ise modernizmin çözüldüğü, tasarım
sürecinde insan faktörünün ön plana çıktığı
dönemi ifade etmektedir