OĞUZ YABGU DEVLETİ TARİHİ VE KÜLTÜRÜNÜN KAYNAKLARI

---

Atıf İçin Kopyala

DEMİR N.

VII. ULUSLARARASI TÜRKLERİN DÜNYASI SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU, Prag, Çek Cumhuriyeti, 2 - 04 Haziran 2023, cilt.1, ss.16-24

• Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
• Cilt numarası: 1
• Basıldığı Şehir: Prag
• Basıldığı Ülke: Çek Cumhuriyeti
• Sayfa Sayıları: ss.16-24
• Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

OĞUZ YABGU DEVLETİ TARİHİ VE KÜLTÜRÜNÜN KAYNAKLARI*

SOURCES OF THE HISTORY AND CULTURE OF THE OGUZ YABGU STATE

 

Prof. Dr. Necati DEMİR**

Abstract

The Oguz Yabgu State was founded between 765-783, probably in 776 around the Seyhun River and the Aral Lake, and erased from the historical scene with the death of the last yabgu or khan Shah Melik alias Kılıç Arslan in 1042. Information and documents about this Oghuz state, which ruled for about 266 years, are extremely limited. Most of the available sources are either based on narrations or are far from scientific.

There are also works in Turkish in which we can partially illuminate a dark period of about 266 years based on rumors. The first of these are undoubtedly the Oguznames and Dede Korkut Stories written based on narrations. Another one is Divanu Lugati't-Turk. Since Oguz was written in the last times of the Yabgu State, it is a unique work, especially in terms of the language and culture of the Oguz. Two other important works about the history of the Oghuz after 750, are Şecere-i Terâkime ve Şecere-i Türk . Şecere-i Terâkime, that is, the Genealogical Register of the Turks, H. 1074 / M. it was written by Hive Khan Ebulgazi Bahadır Khan, the son of Arab Muhammad Khan of Khwarizm, in 1664.

Byzantine, Persian and Arabic sources also mention the history and culture of the Oguz Yabgu State. In addition, in the last century, scientists have conducted studies on various aspects of the Oguz Yabgu State.

In our statement, we will consider and evaluate the sources of the very special issue one by one. We will try to share our thoughts with the scientific world.

Keywords: Turkish History, Oghuz Yabgu State, Turkestan.

 

Özet

Oğuz Yabgu Devleti; 765-783 yılları arasında, muhtemelen 776’da Seyhun Nehri boylarında ve Aral Gölü çevresinde kurulmuş, son yabgusu ya da hanı Şah Melik diğer adı ile Kılıç Arslan’ın 1042’de ölmesi ile tarih sahnesinden silinmiştir. Yaklaşık 266 yıl hüküm sürmüş bu Oğuz devleti hakkında bilgiler ve belgeler son derece sınırlıdır. Mevcut kaynakların çoğu ya rivayetlere dayanmaktadır ya da bilimsellikten uzaktır.

Yaklaşık 266 yıllık bir karanlık dönemi rivayetlere dayalı olarak kısmen aydınlatabildiğimiz Türkçe eserler de vardır. Bunların ilki hiç şüphesiz rivayetlere dayalı olarak kaleme alınan Oğuznameler ve Dede Korkut Hikayeleri’dir. Bir diğeri de Dîvânu Lugâti’t-Türk’tür. Oğuz Yabgu Devleti’nin son zamanlarında yazıldığı için özellikle Oğuzların dili ve kültürü bakımından eşi bulunamaz bir eserdir. Oğuzların 750 yılından sonraki tarihi hakkında diğer iki önemli eser de Şecere-i Terâkime ve Şecere-i Türk’tür. Şecere-i Terâkime yani Türklerin Soy Kütüğü, H. 1074 / M. 1664 yılında Harezmli Arab Muhammed Han oğlu Hive Hanı Ebulgazi Bahadır Han tarafından kaleme alınmıştır.

Oğuz Yabgu Devleti’nin tarihi ve kültüründen Bizans, Fars ve Arap kaynakları da bahsetmektedir. Ayrıca son yüzyılda bilim adamları Oğuz Yabgu Devleti’nin çeşitli yönlerini ele alan çalışmalar yapmışlardır.

Biz bildirimizde bu çok özel konunun kaynaklarını tek tek ele alıp değerlendireceğiz. Düşüncelerimizi bilim dünyası ile paylaşmaya çalışacağız.

Anahtar Sözcükler: Türk Tarihi, Oğuz Yabgu Devleri, Türkistan.