Akademik Veri Yönetim Sistemi
I. Ulusal Doğu Anadolu Biyoetik ve Tıp Etiği Kongresi, Van, Türkiye, 23 - 25 Aralık 2024, ss.82-83
Amaç: Bu çalışmanın amacı, cerrahi bilim alanında 2024 yılında gerçekleştirilen iki büyük kongrede sunulan bildirilerin etik kurul onayları ve aydınlatılmış onam formları açısından değerlendirilmesidir. Etik kurul onayı ve aydınlatılmış onam formlarının, kongre kurallarında nasıl ele alındığı ve bu kuralların bildirilerin kabul süreçlerine nasıl yansıdığı incelenmiştir. Materyal ve Metot: Bir cerrahi bilim alanında 2024 yılında düzenlenen iki büyük kongrenin bildiri kuralları ve bu kurallardaki etik koşullar analiz edilmiştir. Kabul edilen bildiri özetleri, etik kurul onayı ve aydınlatılmış onam formlarının bildirimi açısından detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir.
Bulgular:
Kongre 1: Bu kongrede, bildirilerin değerlendirilmesinde “Etik bir çalışma mı?” kriterinin
bulunduğu, ancak bu kriterin detaylandırılmadığı tespit edilmiştir. Bildiri gönderim ekranında,
etik onay veya aydınlatılmış onam formu alındığına dair bir beyan bulunmadığı ve onay
belgelerinin yüklenebileceği bir platformun olmadığı saptanmıştır.
Kabul edilen bildiriler incelendiğinde; üç korelasyon çalışması, bir genetik çalışma, iki anket
çalışması, dokuz vaka-kontrol çalışması, on beş retrospektif kohort çalışması, iki hayvan deneyi
ve bir klinik deney sözlü sunum olarak kabul edilmiştir. Ayrıca, beş video sunumu ve on beş
olgu sunumu kabul edilmiştir. Ancak, bildirilerin hiçbirinde etik kurul onayı veya aydınlatılmış
onam formu alındığı belirtilmemiştir. Kongre sırasında yapılan sunumlarda her bir araştırma
için etik kurul onaylarının alındığı ifade edilmiştir.
Kongre 2: Bu kongrenin bildiri kurallarında, özellikle klinik çalışmalar ve hayvan çalışmalarında etik kurallara uyulmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, olgu sunumlarında hasta görüntüsü veya ameliyat görüntüsü gibi materyaller kullanılacaksa hasta veya yasal vasisinden aydınlatılmış onam formu alınması gerektiği ifade edilmiştir. Kongre-1 ile aynı bildiri platformunun kullanıldığı görülmüştür.Kabul edilen bildiriler (posterler dışlanarak) incelendiğinde; dokuz derleme/meta-analiz, beş klinik deney, beş hayvan deneyi, iki genetik araştırma, on dört korelasyon çalışması, dört anket çalışması, sekiz vaka-kontrol çalışması, otuz sekiz retrospektif ve bir prospektif kohort çalışması, on beş video sunumu ve on beş olgu sunumunun kabul edildiği tespit edilmiştir. Ancak bu çalışmalardan yalnızca bir hayvan deneyi, iki klinik deney ve iki vaka-kontrol çalışmasında etik onay alındığı belirtilmiştir. Olgu ve video sunumlarında ise hasta veya vasisinden aydınlatılmış onam formu alındığına dair herhangi bir ifade yer almamaktadır. Ayrıca, her iki kongrede aynı genetik çalışmanın aynı özet ve yazarlarla sözlü sunum olarak kabul edildiği dikkat çekmiştir.
Tartışma: Bilimsel araştırmaların ve olgu sunumlarının yayınlanmasında etik kurallara uyulması temel bir gerekliliktir. Özellikle hayvan deneyleri ve klinik deneyler başta olmak üzere, retrospektif ve prospektif kohort çalışmaları, vaka-kontrol çalışmaları, genetik araştırmalar ve korelasyon çalışmalarında ilgili etik kurullardan onay alınması zorunludur. Olgu sunumlarında ise, hastanın veya vasisinin, anonim dahi olsa, ameliyat veya görüntülerinin paylaşımı için aydınlatılmış onam formu alınması gerekmektedir. Bilimsel dergiler, bu tür çalışmaları yayınlamak için etik açıdan uygunluk belgesi talep etmektedir. Ancak, bilimsel çalışmaların ulusal ve uluslararası düzeyde duyurulması açısından büyük öneme sahip kongrelerde, bildirilerin kabul süreçlerinde etik onayın ön koşul olmadığı durumlar gözlemlenmiştir.
Sonuç: Kongrelerde, bildirilerin kabul edilme sürecinde etik kurul onayları ve aydınlatılmış onam formlarına gösterilen hassasiyetin yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Etik açıdan uygun olmayan çalışmaların veya aydınlatılmış onam formu olmaksızın sunulan olgu bildirimlerinin kongrelerde yer alması ihtimali bulunmaktadır. Bu nedenle, bildirilerin gönderimi sırasında etik beyanların zorunlu hale getirilmesi ve etik kurul kararları/aydınlatılmış onam formlarının yüklenmesi gerekliliği tartışılmalıdır. Bu, bilimsel kongrelerin etik standartlara uygunluğunu artıracak ve bilimsel araştırmaların güvenilirliğini destekleyecektir.
Anahtar Kelimeler: Etik Kurul, Aydınlatılmış Onam, Bilimsel Kongre, Bildiri.