Araştırmanın amacı “ideal vatandaşlık” kavramının inşasını sosyal
bilgiler öğretmen adaylarının gözünden anlamaktır. Araştırmanın
gerçekleştirilmesinde nitel araştırma yöntemlerinden anlatı
sorgulaması deseni uygulanmıştır. Anlatı sorgulaması; deneyimleri,
anlamları ve öyküleri bireyin yaşamı süresince karşılaştığı kişi, olay
ve çevre bağlamında mercek altına alan nitel araştırma desenidir.
Katılımcıların belirlenmesinde tipik vaka örneklemesi
kullanılmıştır. Tipik vakanın ortaya konulması amacıyla
araştırmanın yapıldığı üniversitelerin sosyal bilgiler öğretmenliği
lisans programına kayıtlı 3. ve 4. sınıf düzeyi öğrencilerine
Vatandaşlık Algısı Ölçeği, Aktif Vatandaşlık Ölçeği ve açık uçlu soru
formu uygulanmıştır. İlgili ölçme araçlarından çıkan sonuçlar
ışığında sahadaki tipik durumun nasıl olduğu gözlenmiştir. Bu
doğrultuda, çalışma 4 farklı devlet üniversitesinin sosyal bilgiler
eğitimi anabilim dalında okuyan 3. veya 4. sınıf düzeyindeki 15
katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış
görüşme tekniği ile toplanmıştır. Bu kapsamda, her bir katılımcı ile
en az 2 en fazla 3 defa bireysel ve yarı yapılandırılmış görüşmeler
yapılmıştır. Çalışmanın verilerini çözümlemek için problem-çözüm
anlatı analizi (çevre, kişi, eylem, problem ve çözüm) kullanılmıştır.
Çalışma sonucunda, katılımcıların görüşlerinin, demokratik
vatandaşlık anlatısı ve vatansever vatandaşlık anlatısı olmak üzere
iki farklı ideal vatandaşlık anlatısı temasında kümelendiği
belirlenmiştir. Demokratik anlatıya uygun görüş bildiren
katılımcılara göre demokrasinin Türkiye’de içselleştirildiği
sonucuna ulaşılmıştır. Bu katılımcıların görüşlerine göre, ideal
vatandaş̧farklılıkları tanıyan, önemseyen, saygı duyan demokratik
insandır. Vatansever anlatıya uygun görüş bildiren katılımcılara
göre ise Türkiye zor bir coğrafyada bulunmaktadır. Bu katılımcıların
görüşlerine göre, yabancı devletler Türkiye hakkında olumsuz
düşüncelere sahiptirler. Araştırma sonuçları, öğretmen adaylarının
problem, eylem, yer, karakter ve çözüm gibi anlatı öğeleri
bakımından iki farklı hatta çatışan anlatı arasında bölündüğünü
göstermektedir. Sonuçlar ışığında vatandaşlık eğitimine ve
gelecekte yapılacak araştırmalara dönük önerilerde bulunulmuştur.
This study aims at understanding the concept of “ideal citizenship”
from the prospective social studies teachers’ perspective. The study
was conducted using narrative inquiry methodology. Narrative
inquiry is a qualitative methodology that focuses on experiences,
meanings and stories in the context of people, events and
environments that individuals encounter during their lifetime. In
narrative inquiry, the experiences of a person participating in the
study are examined and considered as a whole. The participants
were selected using a typical case sampling method. Data were
collected from fifteen prospective social studies teachers. The
participants third and fourth-year college students. Data were
collected by using the Citizenship Perception Scale, the Active
Citizenship Perception Scale and an open-ended questionnaire
about the concept of ideal citizenship. The typical case for each
university was determined through the results obtained using the
scales and open-ended questionnaire. Each participant was
selected providing that he/she had a conception of citizenship
similar to the typical narrative of that site. Researchers conducted
2 or 3 semi-structured interviews with each participant. The
researcher performed “problem-solution narrative analysis”
(environment, person, action, problem and solution) to the data.
The results revealed that two different narratives of ideal
citizenship exist. The prospective social studies teachers fell into
two categories as democratic narrative (DN) and patriotic narrative
(PN). According to DN, people fail to internalize democracy in
Turkey. DN implies that the ideal citizen is a democratic person
who recognizes, cares about and respects for diversity. On the
other hand, according to PN, Turkey is surrounded by dangerous
countries. Moreover, narrators of the PN highlight that foreign
countries have negative thoughts about Turkey. Therefore, for the
PN, the ideal citizen needs to control his/her emotions, thoughts
and actions by considering the good of their country. The results obtained in the current study showed that the prospective social
studies teachers had different and even opposing narratives
regarding the terms of problems, actions, places, characters and
solutions on citizenship. Based on the results, some
recommendations were made for citizenship education and future
studies.
