Eleştirel Söylem Çözümlemesi ve Eleştirel Okuma: Alman Bild Gazetesi Örneği

Çobanoğulları F., Koçak M.

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (HÜEFD), cilt.38, sa.2, ss.452-468, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada özellikle yabancı dil ve dil öğretimi alanında öğrencilerin sahip olması gereken eleştirel okuma becerisi için alternatif bir yöntem olarak kullanılabileceği düşünülen sosyodilbilim alanına ait eleştirel söylem çözümlemesi hakkında bilgiler verilmiştir. Eleştirel okuma her ne kadar her öğrencinin sahip olması gereken önemli üst bilişsel bir beceri olarak nitelendirilse de bu becerinin tam olarak nasıl kazandırılması gerektiği yönünde tam bir görüş birliği mevcut değildir ve ayrıca bu becerinin geliştirilmesine yönelik kesin bir yöntem de bulunmamaktadır. Eleştirel söylem çözümlemesi ise dilbilim alanına ve sosyal bilimlere ait bir disiplin olsa da amaç ve özellik bakımından eleştirel okuma ile birçok açıdan benzerlik göstermektedir. Bu yüzden çalışmada, eleştirel söylem çözümlemesinin eleştirel okuma becerisinin öğrencilere kazandırılmasında etkili bir yöntem olup olamayacağını tespit etmek amacıyla, eleştirel söylem çözümlemesi alanında en sistematik yaklaşıma sahip olan Teun van Dijk’ın söylem çözümlemesi modeline bağlı kalınarak Alman Bild gazetesinin 24 Haziran 2018 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimini konu edinen bir haberi üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. Eleştirel söylem çözümlemesi genelde medyatik, ideolojik ve politik temelli bir inceleme alanı olmasından dolayı bahsi geçen konunun incelenmesi uygun görülmüştür. Gazete haberinin analizi sonucunda eleştirel söylem çözümlemesi bağlamında Bild gazetesi yazarının öznel bir şekilde haber yaptığı ve kendi ideolojik düşüncelerinin etkisinde kalarak bunu haberine yansıttığı görülmüştür. Eleştirel okuma bağlamında ise yapılan analiz, eleştirel söylem çözümlemesinin eleştirel okumanın gerektirdiği gibi yorumlama, değerlendirme, yargılama, karşılaştırma ve sorgulama gibi süreçlere sahip olduğunu göstermiştir. Buradan hareketle eleştirel söylem çözümlemesinin, eleştirel okuma için uygun bir yöntem olarak kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca yapılan analiz, yabancı dildeki bir gazetede gerçekleştirilen analizin öğrencilerin kelime haznelerinin ve dilbilgisi becerilerinin geliştirilmesi için de faydalı olabileceğini göstermiştir.

In this study, information was given about critical reading skills that students should have, especially in the field of foreign language and language teaching and critical discourse analysis in the field of sociolinguistics, which is thought to be used as an alternative method for critical reading. Although critical reading is described as an important metacognitive skill that every student should have, there is no consensus on exactly how this skill should be gained, and there is no definitive method to develop this skill. Though critical discourse analysis is a discipline belonging to the field of linguistics and social sciences, it is similar to critical reading in terms of purpose and characteristics. Therefore, in order to determine whether critical discourse analysis can be an effective method in gaining students critical reading skills, adhering to the discourse analysis model of Teun van Dijk who has the most systematic approach in the field of critical discourse analysis, analysis was held on a news of the German newspaper Bild that deals with the Presidential Election in Turkey in the year June 24, 2018. Since critical discourse analysis is generally a mediatic, ideological and political-based field of study, it was deemed appropriate to examine the mentioned subject. As a result of the analysis of the newspaper report, it was seen that the Bild newspaper writer subjectively reported in the context of critical discourse analysis and reflected this on his/her news by being influenced by his/her own ideological thoughts. In the context of critical reading, the analysis has shown that critical discourse analysis has processes such as interpretation, evaluation, judgment, comparison and questioning as required by critical reading. Based on this, it has been concluded that critical discourse analysis can be used as a suitable method for critical reading. In addition, the analysis showed that the analysis carried out in a foreign language newspaper could also be useful for improving students' vocabulary and grammar skill.