ORD. PROF. REŞAT KAYNAR’IN TARİHÇİLİĞİ, MİLLÎ EĞİTİM MESELELERİ VE TARİH EĞİTİMİ ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ


Creative Commons License

Ata B.

in: Tarih Eğitiminde Bir Ekol: Prof. Dr. Mustafa SAFRAN'a Armağan, Hayta,Hecdet,Ata,Bahri,Köksal Hüseyin,Belenli Tuğba,Yakar,Selen, Editor, Berikan Yayınevi, Ankara, pp.135-169, 2023

  • Publication Type: Book Chapter / Chapter Vocational Book
  • Publication Date: 2023
  • Publisher: Berikan Yayınevi
  • City: Ankara
  • Page Numbers: pp.135-169
  • Editors: Hayta,Hecdet,Ata,Bahri,Köksal Hüseyin,Belenli Tuğba,Yakar,Selen, Editor
  • Gazi University Affiliated: Yes

Abstract

İstanbul Kağıthane İmece İlköğretim Okulu’nda stajyer bir tarih öğretmeni iken (1991-1992), okullar arası telefon zinciri ile Galatasaray Lisesi konferans salonunda Ord. Prof. Reşat Kaynar (1910-24 Mayıs 2006) ve Necdet Sakaoğlu’nun konuşmacı olarak katıldıkları konferansa katılma talimatı aldım. Konferans öncesi yoklama listesine imza atmam gerektiği özellikle bildirilmişti. Ord. Prof. Reşat Kaynar’ı, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat adlı eseri vasıtası ile daha önceden tanıyordum. O gün lâiklik ilkesinin önemini belirtmek için rahmetli Ord. Prof. Kaynar, şeyhülislamlık makamından alınan görüşe dayalı olarak “Şimdilik paratoner denilen telin cami minaresine asılmaması” ile ilgili Sadrazam Mustafa Reşit Paşa’nın Sultan Abdülmecit’e sunduğu ve özel kütüphanesinde bulunan çerçeveli arz tezkeresini, konferans salonuna getirmişti.  Diğer yandan KİT sorununun da yaşandığı o günlerde ben de ağırlıklı olarak Atatürk’ün devletçilik anlayışı üzerinde okumalar yapıyor ve düşünüyordum. Bu ilke ile ilgili gezdirilen kağıtlara soru yazdığımı hatırlıyorum. Bu konferans metinleri, öğretmen ve öğrenci sorularıyla birlikte MEB tarafından kitap olarak basıldı. Sakaoğlu (2006:89) Atatürk Düşüncesi adlı bu kitabı, 1991 ve 1993 yılları arasında her cumartesi günü bir araya gelerek hazırladıklarını ifade etmektedir.

V. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu’nda meslektaşım Prof. Dr. Filiz Meşeci Giorgetti (2018:568), Haydarpaşa Lisesi Kütüphanesi’nde bulduğu 1938-1950 yılları arası Reşat Kaynar’ın (1936-1947) ve Cemal Yener’in (1949-1950) lise son sınıfta öğrenim gören genelde fen şubesi öğrencilerine verdiği “en başarılı” tarih ödevleri ile ilgili bildirisi, Reşat Kaynar’ın çalışmalarına daha da ilgilimi arttırdı. Esasen bu toplantının kapanış oturumunda yaptığım konuşmada Reşat Kaynar’ın konferansları ile ilgili o günkü bilgi düzeyime uygun olarak katılımcılarla düşüncelerimi paylaştım. Son yıllarda Reşat Kaynar’ın çalışmalarına üzerine yaptığım kütüphane ve arşiv taramaları -ki ona da haksızlık yapmak istemem- daha büyük bir veri tabanı ile uğraşma fırsatı verdi.   

Reşat Kaynar, tıpkı Mustafa Çağatay Uluçay, Halil İnalcık, Şerafettin Turan gibi pedagoji kafasına sahip bir hukukçu/tarihçiydi. Prof. Kaynar, İstanbul Dârülmuallimîninde Selim Sırrı Tarcan, Ali Canip Yöntem, İbrahim Necmi Dilmen, İhsan Sungu ve İbrahim Alaeddin Gövsa’nın emeklerini boşa çıkarmayarak, 18 yaşından itibaren yazılarıyla eğitim meseleleri üzerine kafa yormuş, görüşlerini gazetelere yazarak kamuoyu ile paylaşma cesareti göstermiştir.  Özellikle 12-15 Kasım 1967’de Cumhuriyet gazetesinde “Atatürkçülük ve Liselerimizde Din Öğretimi” yazı dizisi, en çok atıf yapılan kaynaklar arasında olmuştur. İlkokul öğretmeni olarak başladığı kariyerini ordinaryüs profesör olarak tamamladı.  Yalova Çınarcık’ta onunla röportaj yapan Tunalı (2015:401) onu “Hayatını Atatürkçülüğe bağlamış olanlardandı” diye nitelendirmektedir.

Bu makalenin amacı İstanbul Dârülmuallimîni arkasından Hukuk ve Felsefe eğitimi alan, 96 yıl gibi uzun bir ömür yaşayan ve pek çok tarihî olaya tanıklık etmiş bu Türk aydının tarih, eğitim, hukuk, Atatürk üzerine yazdığı yazılardan oluşan büyük fotoğrafı göz önüne getirerek onun tarihçiliğini, millî eğitim ve tarih eğitimine ilişkin görüşlerini değerlendirmektir. Ancak öncelikle onun biyografisi, yazılarında savunduğu görüşleri daha iyi anlamamıza yarayabilir.