Akademik Veri Yönetim Sistemi
Ötüken, İstanbul, 2024
Oğuz Yabgu Devleti; 765-783 yılları arasında, muhtemelen
776’da Seyhun Nehri boylarında ve Aral Gölü çevresinde kurulmuş,
son yabgusu ya da hanı Şah Melik diğer adı ile Kılıç Arslan’ın 1042’de ölmesi ile
tarih sahnesinden silinmiştir. Yaklaşık 266 yıl hüküm sürmüş bu Oğuz devleti
hakkında bilgiler ve belgeler son derece azdır. Mevcut kaynakların çoğu da
rivayetlere dayanmaktadır ve bilimsellikten uzaktır.
Oğuzlar, VIII. yüzyılda Seyhun Nehri boyu ve Aral Gölü çevresinde bir devlet kurmuşlardır. Bu devlete
kendilerinin ne ad verdiği bilinmemektedir. İbnü’l-esir, “Oğuz kavmi”, Kâşgarlı Mahmud ve İbn Hurdadbih, Gerdizî “Oğuzlar”,
İdrisî ve
İstahrî “Oğuz
Ülkesi” olarak anmışlardır. Ancak son yüzyılda çağdaş tarih araştırmaları
anlayışıyla araştırmacılar bu devlet için “Sirderya Oğuz Yabgu Devleti” ve “Oğuz Yabgu Devleti” adını uygun görmüşlerdir. Biz
de Oğuzlar konusunda çok önemli çalışmalar yapan Faruk Sümer ve S. G. Agacanov’un
kullandığı Oğuz Yabgu Devleti adını doğru bulduk ve onlara
katıldık.
Günümüz Kazakistan Cumhuriyeti’nin güneyinde akmakta olan Seyhun, diğer adı ile Sirderya Nehri ve çevresi
Anadolu Türklüğünün tarihi ve kültürü açısından son
derece önemlidir. Zira Oğuz Kağan Destanı burada başlar.
Devamı olan Dede Korkut Destanı’nın bazı bölümleri bu bölgede teşekkül etmiştir. Alpamış
Destanı’nın mekanı da bu çevredir.
Anadolu Türklüğünün temeli, öz geçmişi, şifresi; Oğuz
Yabgu Devleti’ne dayanır. Fakat ne yazık ki
Oğuz Yabgu Devleti hakkında kaynaklar yok denecek kadar azdır. Bu durumu
bildiğimiz için, sonraki nesillere örnek olabilir mi bilmem, yaklaşık on yıl
Oğuz Yabgu Devleti’nin tarihini yazmak için hazırlık yaptık. Dünya üzerindeki
bütün Oğuznameleri, Dede Korkut Kitabı,
Şecere-i Türk, Şecere-i Terâkime,
Tevârih-i Âl-i Selçuk ve bütün dil yadigarlarını topladık. Onlarca
kez alan araştırmaları, … Yardımcı unsur olan sikke, arkeolojik kalıntılar, … Türk
tarihinin bilinen bütün temel kaynaklarının tamamına ulaştık. Onlarca kitap,
makale, bildiri sunarak bilim dünyasını da haberdar ettik. Hepsi temel taşları
idi elbet… Şimdi bütün iyi niyetimizle Oğuz Yabgu Devleti ile ilgili elde
edilen sonuçları birlikte değerlendirmeye çalışalım.