Akademik Veri Yönetim Sistemi
MEKTEPLİ GAZETE, cilt.2, sa.2, ss.1-3, 2024 (Hakemsiz Dergi)
Kamusal
Bürokrasinin İdeolojisi; Anayasa ve
Cumhuriyetin
Kurucu Düşünselidir
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa KARAAĞAÇLI
T.C. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, EBB Öğr.
Üyesi.
1.Öndeyi
“Kamusal Bürokrasinin İdeolojisi Anayasa
ve Cumhuriyetin Kurucu Düşünseli” konulu
bu çalışmanın amacı kamusal
bürokrasinin işleyişinde temel alması
gereken yasal metne ve felsefeye kamuoyunun
dikkatini çekmektir. Çalışma; İlgili alan yazın bulgularına ve yazarın
postpozivitist görüşleriyle gözlemlerine dayalı oluşturulmuştur.
Çalışma; (1)Öndeyi, (2)İdealde
Kamusal Bürokrasi, (3)Ontolojide Kamusal Bürokrasi,
(4)Marksizimde Kamusal
Bürokrasi, (5)Weber’de Kamusal Bürokrasi, (6)Kamusal Bürokrasinin İdeolojisi
Anayasadır, (7)Anayasa’nın Pratik Yaşama Yansımaları, (8)
Anayasa'nın Beka Maddeleri ve Cumhuriyet’in Kuruluş Düşünseli, (9)Kamusal Bürokraside
Anayasaya ve Cumhuriyet’in Kurucu Düşünseline Duyulan İhtiyaç, (10)Vargı
ve Yargı alt başlıklarında
oluşturulmuştur.
2. İdealde Kamusal Bürokrasi
Bürokrasi,
toplumsal görev piramidinde yukarıya çıktıkça daralan örgütlenmiş yapıdır.
Kamusal
bürokrasi ise kamu
hizmetini yapmakla görevli ast-üst ileti ve iletişimlerini
düzenleyen örgütlü memur hukukudur.
Kamusal bürokrasinin; kişisel olmayan temel kurallara
işlemesi için, görev-hizmet-vatandaş denkleminde kamu yararına
göre davranması esastır.
Çünkü,
kamusal bürokrasi, monarşik ve oligarşik tavırlı olmayan sistem ve kurallar tümelidir.
Aslında ve idealde
kamusal bürokrasi;
· Uzmanlık
temelli davranır.
· Hiyerarşik
yapıya saygı duyar.
· Yönetsel
her türden iş, hizmet ve görevin yazılı
belgelere dayandırır.
· Kişisel tercihlerden uzak durur.
· İş,
görev, hizmet denkleminde liyakat
kariyer yapısını önemser.
· Kurallar
sistemiyle işler
· Kamu
ve özel hayatın ayrışmasına özel bir
duyarlılık gösterir (Cramm, 2009 ve Cordella, 2007).
3. Ontolojide
Kamusal Bürokrasi
Kamusal bürokrasinin
ontolojik amacı; resmî yazılı kurallar temelinde vatandaş bireylere hizmet
sunmaktır. Bu bağlamlı kamusal bürokrasi, “kamu
yönetimi” ile eşteşdir.
Uygulamalarda
kamusal bürokrasi, siyasal
yapının bir parçası olan yönetsel yapıyı ve onun eylemlerini, yönetsel siyasanın sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam
tercihlerini yansıttığı için; uygulamalarda yorumlamalar nedeniyle
bazen resmi olmayan etkilere açık niteliklere sahiptir.
4.Marksizimde
Kamusal Bürokrasi
Marksist odaklı
bakışa göre;
·
Kamusal bürokrasi, halktan kopuk, yönetim yapısıdır.
·
Halktan kopuk
kamusal bürokrasi ise emekçilerin yönetiminden
ve denetiminden uzaktır.
·
Kamusal bürokrasi, egemen oligarşik yapıların çıkarlarına dönük
işler.
·
Kamusal bürokrasi, yüksek memurların yönetimidir
(Marx, 2021).
5. Weber’de Kamusal Bürokrasi
Weber'e göre; kamusal bürokrasi, rasyonel bir yönetim
biçimi olarak nitelenirken; bürokratik işleyişte; işbölümü,
otorite, hiyerarşik yapıda yazılı kurallarla yapılan kamusal bürokraside her türden hizmet ve girişimin
yazılı-dosyalı-belgeli olmasını savunur. Weber, egosantrik bakışlı
yönetimlere eleştirel bakar.
Çünkü; kamusal bürokrasi şahsilikten uzak, resmi ve disiplinli yapıyı temsil eder.
Weber anlayışlı; kamusal bürokrasi; uzmanlı, resmi, belgeli, yazılı, hukuki, kurallı işle
eş ayrımlı yani
kamu ve özel yaşam ayırdında olan
sistemli örgütsel işleyişi temel alır (Britanica, 2014).
6.
Kamusal Bürokrasinin İdeolojisi Anayasadır
Anayasa, ülke üzerindeki egemenlik haklarının
kullanım yetkisinin içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini belirleyen
toplumsal sözleşmelerdir (Kelsen, 1960). Anayasa, normlar hiyerarşisine göre diğer bütün hukuki
kurallardan ve yapılardan üstündür. Eş deyişle
Anayasa, kanun, tüzük,
yönetmelik, yönerge ve genelge
nitelikli yasal metinlerin üzerindedir. Bu bağlamıyla hiçbir kanun ve yapı
anayasaya aykırı olamaz (Karaağaçlı, 2024-1).
·
Anayasa, bir
devletin yönetim biçimini belirttiğinden; kamusal bürokrasinin ideolojisi de
Anayasadır.
·
Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı
organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel
hukuk kuralları olduğundan; kamusal
bürokrasinin en astan en üste
işleyişi
Anayasaya aykırı olamaz.
·
Kamusal bürokrasinin; temeli Anayasa
olduğundan kamusal iş, görev ve
hizmet sunması siyasi
tercihlere göre değişmez.
·
Kamusal
bürokrasinin işeyişine temel olan Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz
(TBMM,1987: Madde:11).
7.Anayasa’nın
Pratik Yaşama Yansımaları
Anayasa bir ulusun sosyal, siyasal, eğitsel, ekonomik, kültürel
yaşam alanlarını belirleyip düzenleyen en üst yasal metindir.
Çünkü Anayasa;
·
Devletin temel örgüt yapısını gösterir.
·
Devletin
organlarını ve işleyişlerini belirler.
·
Temel hak ve özgürlükleri tanımlar.
·
Temel hak ve özgürlükleri sınırlarını çizer.
Anayasa bu pratik yaşam yansımalarıyla hukuk
metinleridir. Toplumsal bir sözleşme niteliği taşır. Toplumsal niteliğinde
ise toplumu ve devleti oluşturan kurumlardan olan
aile, siyaset, eğitim, ekonomik ve din kurumlarında temel belirleyici
Anayasa’dır (Karaağaçlı, 2021:61-76).
Çünkü Anayasa; toplumların ülke üzerindeki egemenlik haklarının
kullanımını tanımlar.
Bireylerin temel haklarının hangi koşullar altında
devlet düzenlemeleriyle kullanım yöntemlerini belirler.
Çünkü Anayasa; Devletin temel örgüt yapısını göstererek, devletin
organlarını ve işleyişlerini belirlediğinden
kamusal bürokrasinin de ontolojik ideolojisini belirler.
8.Anayasa'nın
Beka Maddeleri ve
Cumhuriyet’in Kuruluş Düşünseli
Anayasa'nın ilk üç maddesi ve devamındaki
Dördüncü Madde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin
beka maddeleri niteliğindedir. Çünkü; ilk üç madde; devletin şekli, cumhuriyetin nitelikleri,
devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve
başkenti konularını içeriyor. Anılan bu konuları kapsayan “ilk üç maddenin
değiştirilemeyeceği-değiştirilemez ve hatta teklif edilemezliği” belirtiliyor
(TBMM,1987: Madde:1,2,3 ve 4).
Her ulus, kurucu
liderlerine özel bir saygı gösterir. Onlara gösterilen saygının temel özelliği
dönemsel değil süreklilik ve kalıcılık arz etmesidir. Gazi Mustafa Kemal
Atatürk’ü diğer ulusların kurucu liderlerinden ayıran en
belirgin özellikler arasında
O’nun sadece askeri bir komutan değil ayanı zamanda bir
ulusal ve evrensel bir filozof olmasıdır.
Çünkü; O, bir ulusun tam bağımsızlık ve
özgürlük düşüncesini sadece Türk Ulus’una değil; gezegendeki
diğer ulusların da bağımsızlık mücadelelerine rehberlik etme vizyonu göstermiştir.
Endüstri, atom,
bilgi çağlarının ardından
gelinen iletişim çağında da Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün “Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Laiklik,
Devletçilik ve Devrimcilik (İnkılapçılık)” ilkeleri 21. yüzyılda da akli, siyasi, ekonomik,
kültürel ve sosyolojik
tutarlılıklarını ve doğruluklarını korumakta
dolayısıyla güncel nitelikler taşımaya devam etmektedir.
Çünkü; O askeri
zaferlerin kalıcılığının ekonomik zaferler,
uygarlığın ise ekonomik, siyasal, eğitsel, kültürel,
toplumsal, hukuksal yeniliklerle gerçekleşebileceğini öngörmüş ve kamusal
yaşama uygulamıştır.
O’nun bu
düşünsel tarzı 1915 Çanakkale
savaşı, 19 Mayıs 1919 Samsun Kararı, 1919 Sivas ve Erzurum Kongreleri, 1920 İlk Meclis Açılışı ve nihayetinde
de 1923’de kıyamete dek yaşayacak
Türkiye Cumhuriyet’ini kurmasıyla
özgürlük ve bağımsızlık yolculuğu “Cumhuriyet Eseri”ne dönüşmüştür (Karaağaçlı,
2023-1).
9.Kamusal Bürokraside
Anayasaya ve Cumhuriyet’in Kurucu Düşünseline Duyulan İhtiyaç
Eğitimin, sağlığın ve ekonominin bir partili uygulamaları olmaz;
toplumda her bireye hizmet
götüren kamusal bürokrasisi olur.
Çünkü; bu alanlar toplumda herkesin temel ihtiyaçlarını karşılamada devletin temel kurumlarındandır (Durkheim, 1951).
Anılan alanlarda
topluma etkili, verimli, yeterli
ve tutarlı iş, görev ve hizmet sunulabilmesi için, kamusal bürokrasinin (1)Anayasaya bağlı
uygulamalara ve (2) Cumhuriyet’in
Kurucu Düşünseline ihtiyaç vardır.
Türkiye ölçeğinde
yaşanan sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel
krizlerin çıkış nedenlerinin
anılan iki temelden uzak siyasi tercihlerden kaynaklandığı yadsınamaz
bir gerçektir.
Çünkü;
kamusal bürokrasi “uzmanlık,
hiyerarşik, liyakatli, adaletli ve
nepotizmden kaçınma nitelikleri”
güçlü bir iradeyle TBBM çatısı
altında yapılan yeminlere uygun siyasi uygulamaları gerektirmektedir
(Karaağaçlı, 2023-2).
Bu
gerekliliğin ise Kamusal Bürokrasinin
Anayasa temelli ve Cumhuriyetin kuruluş felsefesine uygun davranmayla yerine
getirilebileceği her bağlamda dikkate alınmalıdır. Çünkü; kamusal hizmetlerde doğruluk, hız,
devamlılık, kesinlik, dosya bilgisi, süreklilik, gizlilik, birlik, tam
bağımsızlık, sürtüşmenin, maddi ve insani maliyetlerin azaltılması için sözde
değil; topluma gerçek
yansıyan kamu tasarrufu için anılan
iki temel faktöre uygun
uygulamalara yaşamsal öneme ve
iklime sahiptir (Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2024 ve Karaağaçlı, 2024-2)
Vargı ve
Yargı
Haklar özgürlükler temelinde bir Anayasa
önem ve değer kazanır. Yasama, Yürütme
ve Yargı etkileşimindeki güçler
ayrılığı ile bir Anayasa önem ve değer
kazanır. Yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrı birimlerde
hazırlanıp uygulanması ve denetlenmesiyle
Demokratik Devlet güçlenir. Eş
deyişle; TBMM kanun yapar, hükümet uygular ve hukuk
sistemi yargılar ise Anayasal
güçler ayrılığı somutlanır.
·
Devletin
faaliyetlerini ve oluşum biçimini düzenleyen yasa metinlerin en
üstü olan Anayasanın önem ve değeri devletin işleyişindeki
denge ve denetleme ile kendini gösterir.
·
Keyfi ve kişisel tercihlerle
Anayasa değer yitimine uğrar.
·
Devletin işleyişinde israf düzeyindeki harcamalar Anayasanın da önem ve
değerini azaltır.
·
Siyasal kültürdeki aşınmalar, yoksulluk ve
yolsuzluk olguları da Anayasanın önem ve
değerini azaltır.
·
Hipermerkeziyetçi yönetim anlayışı
da bir Anayasanın önem ve değerini
azalttığından yeni bir Anayasa hazırlığından önce; özgürlükler,
katılımcılık ve kuvvetler ayrılığı temelinde Anayasa ve Cumhuriyet’in kuruluş felsefesi
uygulanmalıdır.
Kaynaklar
Britanica
(2014), "Max Weber."
Encyclopædia Britannica. Online. 24 Eylül 2014. www.britannica.com.
Cramm, S. (2009)Cordella, A. (2007). "E-government:
towards the e-bureaucratic form?". Journal of Information Technology. 22, 265–274 (1 September 2007) | doi:10.1057/palgrave.jit.2000105.
Cramm, S. (2009). How
to Cut Through IT Bureaucracy. Harvard Business Review. 23 Eylül
2014. http://blogs.hbr.org/2009/03/how-to-cut-through-it-bureaucr.
Durkheim, E. (1951). The Division of Labor in Society. Çev:
Spaulding-Simpson. Division of Labor. USA. New-York.
Atatürk,
G.M.K. (2020). Cumhuriyetimizin Emanetçisi Olan Çocuklarımız İçin Nutuk. Kripto
Basın Yayın.
Karaağaçlı, M. (2021). Eğitimin Sosyolojisi. İkinci Yazım
İkinci Basım. 2021. Ankara: Kitapçı Basımevi
Yayıncılık Dağıtım Tasarım San Tic. Ltd. Şti. Matbaa Sertfika No: 41356. ISBN
No:978-605-62357-9-5. Bandrol Seri Aralıkları: THG-PRH 620851-620870.
Karaağaçlı,
M. (2023-1).
Özgürlük, Bağımsızlık ve Cumhuriyet Yolculuğunda Evrensel Rol Model: Atatürk. Bakü:
Azerbaycan
Atatürk Merkezi ve İksad İnstıtute Tarafından
Düzenlenen 19 Mayıs 2023 Doğumunun 142. Yılında Atatürk 3.
Uluslararası Sempozyumu. (Sözlü bildiri
metni)
Karaağaçlı, M. (2023-2). Her Durum ve Zaman Değişkeninde Kamu
Minimal ve İsteksiz
Olamaz!. Mektepli Gazete Köşe
Yazıları. www.mektepligazete.com.tr.
27.08.2023.
Karaağaçlı, M. (2024-1). Anayasanın Sivil ve Asker Nitelemesi Olmaz; Özgürlükçüsü Olur!. Ankara: Mektepli Gazete Köşe Yazıları. www.mektepligazete.com.tr.
06.05.2024.
Karaağaçlı,
M. (2024-2). Endüstriyel
Bu Oyunda da Beyin Belirsizliği Sevmiyor!.
www.yurtspor.com.tr. 13.05.2024
Marx, K. (2021). Kapital. Çev:
Nail Atılgan, Erkin Özalp ve Mehmet Selik. Yordam Kitap.
Kelsen, H. (1960). Pure Theory of Law. Theorist Hans
Kelsen, first published in German in 1934 as Reine Rechtslehre, and in 1960 in
a much revised.
TBMM,(1987).
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
Ankara: TBMM. Vakfı Ofset Tesisleri.
___________
Erişim ve İletişim
Dr.
Öğr. Üyesi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi, EBB Öğr. Üyesi.
e-posta
: mkara@gazi.edu.tr
ORCID :
https://orcid.org/0000-0003-3488-1021
Web
(1): w3.gazi.edu.tr/~mkara
Web (2): https://avesis.gazi.edu.tr/mkara
Web (3): www.yurtspor.com
Web (4): www.mektepligazete.tebeşir
Web (5): www.mektepligazete.köşe
yazıları
Facebook (1): Kirizma
Facebook (2): Mustafa Karaağaçlı
X : M_Karaagacli_
İnstagram : mustafakaraagacli1