Ortaöğretim Kurumlarında Okul Kültürünün Karşılaştırmalı Analizi: Türkiye ve Azerbaycan Örneği


MUHAMMEDOĞLU E. C., ÇALIK T.

Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, cilt.9, sa.2, ss.460-481, 2025 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Bu araştırma, okul kültürünün öğretmen algıları üzerinden nasıl şekillendiğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, örgüt kültürünün dört temel boyutu olan destek kültürü, başarı kültürü, bürokratik kültür ve görev kültürü bağlamında ilköğretim okullarındaki örgüt kültürünün öğretmen algılarına göre ölçülmesini sağlayan geçerli ve güvenilir bir araç olan Terzi (2005) tarafından geliştirilen Örgüt Kültürü Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma, Türkiye’de ortaöğretim kurumlarında görev yapan 436 ve Azerbaycan ortaöğretim kurumlarında görev yapan 456 gönüllü öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, destek kültürü ve başarı kültürünün öğretmen algılarında yüksek değerlere sahip olduğunu, bu durumun öğretmenlerin mesleki doyumu ve okul iklimi açısından olumlu etkiler yarattığını göstermektedir. Öte yandan, bürokratik kültürün öğretmenler tarafından daha düşük algılandığı, bunun da okul yönetiminin katı kurallar yerine daha esnek yönetim anlayışlarını benimsemesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, görev kültürünün yüksek olması, öğretmenlerin rollerini net bir şekilde algıladığını göstermektedir. Çalışmanın bulguları, Demirtaş (2010), Ceylan ve Özgenel (2022) gibi araştırmalarla uyumlu olup, okul kültürünün öğretmen motivasyonu, öğrenci başarısı ve yönetsel etkililik açısından kritik bir faktör olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak okul kültürünün liderlik tarzı, paylaşılan değerler, ritüeller ve semboller ile şekillendiğini; ayrıca güç, rol, başarı ve destek kültürü gibi boyutların eğitim sürecinde iş birliği ve uyumu artırdığını göstermektedir. Özellikle demokratik liderlik anlayışı ve etkili iletişim kanallarının okul kültürünün olumlu gelişimine katkı sağladığı söylenebilir.
This research aims to determine how school culture is shaped through teachers’ perceptions. In the research, the Organizational Culture Scale developed by Terzi (2005), which is a valid and reliable tool that allows the measurement of organizational culture in primary schools according to teachers’ perceptions in the context of the four basic dimensions of organizational culture, namely support culture, success culture, bureaucratic culture and duty culture, was used. The research was conducted with 436 volunteer teachers working in secondary schools in Turkey and 456 volunteer teachers working in secondary schools in Azerbaijan. The findings show that support culture and success culture have high values in teachers’ perceptions, and this situation creates positive effects in terms of teachers’ job satisfaction and school climate. On the other hand, bureaucratic culture is perceived less by teachers, which reveals that school management should adopt more flexible management approaches instead of strict rules. In addition, a high level of duty culture shows that teachers clearly perceive their roles. The findings of the study are consistent with studies such as Demirtaş (2010), Ceylan and Özgenel (2022), and show that school culture is a critical factor in terms of teacher motivation, student success and administrative effectiveness. As a result, it shows that school culture is shaped by leadership style, shared values, rituals and symbols; and dimensions such as power, role, success and support culture increase cooperation and harmony in the education process. It can be said that especially democratic lea dership approach and effective communication channels contribute to the positive development of school culture