Gagauz Türklüğünün Atası Olarak Oğuzlar / Uzlar

Demir N.

VI. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu , Comrat, Moldova, 13 - 15 Mayıs 2022, ss.17-37

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Comrat
  • Basıldığı Ülke: Moldova
  • Sayfa Sayıları: ss.17-37
  • Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Oğuzların ata yurdu Tanrı Dağları’dır. Onlar, Batı Köktürk Devleti yıkıldıktan sonra Tanrı Dağları üzerinde Türgiş Devleti’ni kurmuşlardır. 766’da Türgiş Devleti yıkıldıktan sonra ise 776’da Seyhun Nehri boylarında ve Aral Gölü çevresinde Oğuz Yabgu Devleti’ni kurmuşlardır.

Oğuz Yabgu Devleti, Türk Oğuz boylarının birleşerek oluşturdukları boylar birliğidir. Sınırları; batıda Hazar Denizi, doğuda Karluk ülkesidir. Ürgenç, Buhara, Semerkand ve Taşkent’in kuzeyinden çizilecek bir çizgi Oğuzların güney sınırını oluşturmaktadır. Kuzeyinde ise Ural Nehri’ne ve onun kolu olan Kama Nehri’ne kadar uzandığını kaynaklardan öğrenmekteyiz.

Kimeklerin bir kolu olan Kumanlar, Oğuzların doğu sınırında yer almaktaydı. Bir Moğol boyu olan Kitanların baskısı ile Kumanlar batı tarafına, Oğuz yurduna yürümek zorunda kaldı. Oğuzlar da batı tarafında yurt tutan Peçeneklerin ülkesine girmek zorunda kaldı. Onlar, arkalarından gelen Kumanlar/Kıpçakların baskısıyla yurtlarından ayrıldılar. İdil kıyılarında bulunan Peçenekler, 848’den itibaren Uzların baskısına maruz kalmışlardır. Onlar 1050’den sonra Peçenekleri İdil boyundan çıkarıp batıya doğru sürmüşlerdir.

Uzlar, Bizans kaynaklarına göre 1064 veya 1065’te Tuna nehrinin kıyısına ulaştılar. Mikhael Attaleiates’ın anlattıklarına göre Uzlar; çıkın, torba, denk neyi varsa hepsi ile Tuna’yı oyulmuş tek parça uzun ağaç gövdeleriyle ve kendilerince yapılmış deriden kayıklarla geçtiler. Onlar Bizans İmparatorluğu sınırları içindeydi artık. Bulgarları ve onların karşıya geçmesine engel olmak isteyen orduları yendiler. Bizans komutanlarından bazılarını da esir aldılar.

Tuna’yı geçen Uzların büyük bir bölümü oradan ayrıldı. Arnavutluk, Yunanistan ve Sırbistan’a geçip buraları yağmaladılar. Bu arada Bizans İmparatoru Konstantinos Doukas (saltanat yılları: 1059-1067) Uzların sayısını ve gücünü öğrenince keyfi kaçtı. Onların üzerine gidebilmek için bir ordu toplama hazırlığına girdi. Fakat o, Uzlar hakkında bilgi toplamıştı. Onları yenemeyeceğini biliyordu.

Tam da bu sırada salgın hastalık Uzların arasında yayıldı ve onların büyük bir bölümü kırıldı. Geri kalanlar balkanların muhtelif yerlerine yerleştirildiler. 

Biz bildirimizde Oğuzların Karadeniz’in kuzeyinden gerçekleştirdikleri yolculuğu, Balkanlara yerleşmesini, günümüzdeki durumunu ve Gagauz Türlüğü ile ilgisini sunmaya çalışacağız.

Anahtar sözcükler: Türkler, Oğuzlar / Uzlar, Gagauz Türklüğü