VI. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu , Comrat, Moldova, 13 - 15 May 2022, pp.17-37
Oğuzların ata yurdu Tanrı Dağları’dır. Onlar, Batı
Köktürk Devleti yıkıldıktan sonra Tanrı Dağları üzerinde Türgiş Devleti’ni
kurmuşlardır. 766’da Türgiş Devleti yıkıldıktan sonra ise 776’da Seyhun Nehri boylarında
ve Aral Gölü çevresinde Oğuz Yabgu Devleti’ni kurmuşlardır.
Oğuz Yabgu Devleti, Türk Oğuz
boylarının birleşerek oluşturdukları boylar birliğidir. Sınırları; batıda Hazar
Denizi, doğuda Karluk ülkesidir. Ürgenç, Buhara, Semerkand ve Taşkent’in kuzeyinden
çizilecek bir çizgi Oğuzların güney sınırını oluşturmaktadır. Kuzeyinde ise
Ural Nehri’ne ve onun kolu olan Kama Nehri’ne kadar uzandığını kaynaklardan
öğrenmekteyiz.
Kimeklerin bir kolu olan Kumanlar, Oğuzların doğu
sınırında yer almaktaydı. Bir Moğol boyu olan Kitanların baskısı ile Kumanlar
batı tarafına, Oğuz yurduna yürümek zorunda kaldı. Oğuzlar da batı tarafında
yurt tutan Peçeneklerin ülkesine girmek zorunda kaldı. Onlar, arkalarından
gelen Kumanlar/Kıpçakların baskısıyla yurtlarından ayrıldılar. İdil kıyılarında
bulunan Peçenekler, 848’den itibaren Uzların baskısına maruz kalmışlardır.
Onlar 1050’den sonra Peçenekleri İdil boyundan çıkarıp batıya doğru
sürmüşlerdir.
Uzlar, Bizans kaynaklarına göre 1064 veya 1065’te Tuna
nehrinin kıyısına ulaştılar. Mikhael Attaleiates’ın anlattıklarına göre Uzlar; çıkın, torba, denk neyi
varsa hepsi ile Tuna’yı oyulmuş tek parça uzun ağaç gövdeleriyle ve
kendilerince yapılmış deriden kayıklarla geçtiler. Onlar Bizans İmparatorluğu
sınırları içindeydi artık. Bulgarları ve onların karşıya geçmesine engel olmak
isteyen orduları yendiler. Bizans komutanlarından bazılarını da esir aldılar.
Tuna’yı geçen Uzların büyük bir
bölümü oradan ayrıldı. Arnavutluk, Yunanistan ve Sırbistan’a geçip buraları
yağmaladılar. Bu arada Bizans İmparatoru Konstantinos Doukas (saltanat yılları:
1059-1067) Uzların sayısını ve gücünü öğrenince keyfi kaçtı. Onların üzerine
gidebilmek için bir ordu toplama hazırlığına girdi. Fakat o, Uzlar hakkında
bilgi toplamıştı. Onları yenemeyeceğini biliyordu.
Tam da bu sırada salgın hastalık
Uzların arasında yayıldı ve onların büyük bir bölümü kırıldı. Geri kalanlar
balkanların muhtelif yerlerine yerleştirildiler.
Biz bildirimizde Oğuzların
Karadeniz’in kuzeyinden gerçekleştirdikleri yolculuğu, Balkanlara yerleşmesini,
günümüzdeki durumunu ve Gagauz Türlüğü ile ilgisini sunmaya çalışacağız.
Anahtar sözcükler: Türkler, Oğuzlar /
Uzlar, Gagauz Türklüğü