Özet:
Artan kentsel yoğunluk ve teknolojik gelişmeler, yüksek katlı binaların yaygınlaşmasına yol açarak, acil durumlarda yaşayanların güvenli tahliyesini sağlama konusunda karmaşık zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Bu makale, yüksek katlı binalardan etkin kaçış için kritik öneme sahip temel tasarım parametrelerini ve dikkat edilmesi gereken hususları sentezleyen kapsamlı bir literatür taraması sunmaktadır. İnceleme, tahliye zaman çizelgesini, kaçış stratejilerini, insan davranışı faktörlerini, kaçış bileşenlerinin (merdivenler, asansörler, sığınma katları) rolünü ve simülasyon modellerinin uygulanmasını kapsamaktadır. Analizler, önemli araştırmalar bulunmasına rağmen, özellikle tahliye amaçlı asansör kullanımının standartlaştırılması, kullanıcı yorgunluğunun etkisi ve başta belirli kültürel bağlamlar olmak üzere insan davranışının incelikli anlaşılması konularında kritik boşlukların devam ettiğini ortaya koymaktadır. İstanbul'un dünya genelinde en fazla gökdelene sahip şehirler arasında yer alması, ancak bu konuda sınırlı sayıda özel araştırmanın bulunması göz önüne alındığında, Türkiye için bağlama özgü araştırmalara ve özel tasarım kılavuzlarına duyulan ihtiyaç vurgulanmaktadır. Bu derleme, mevcut bilgiyi bir araya getirmekte ve gelecekteki araştırma çabalarını, yüksek katlı ortamlarda can güvenliğini artırmak amacıyla belirlenen bu boşlukları gidermeye yönlendirmektedir.
Anahtar Kelimeler: Yüksek Katlı Binalar, Tahliye, Kaçış Yolları, Can Güvenliği, Tasarım Parametreleri, Tahliye Zaman Çizelgesi, İnsan Davranışı, Asansörle Tahliye, Sığınma Katları, Literatür Taraması, Türkiye.
Abstract:
Increasing urban density and technological advancements have led to a proliferation of high-rise buildings, presenting complex challenges for ensuring safe occupant evacuation during emergencies. This paper presents a comprehensive literature review synthesizing key design parameters and considerations critical for effective high-rise egress. The review encompasses the evacuation timeline, egress strategies, human behaviour factors, the role of egress components (stairs, elevators, refuge floors), and the application of simulation models. Analysis reveals that while significant research exists, critical gaps remain, particularly concerning the standardized use of elevators for evacuation, the impact of occupant fatigue, and a nuanced understanding of human behaviour, especially within specific cultural contexts. Given that Istanbul ranks among the cities with the highest number of skyscrapers globally, yet possesses limited dedicated research on this topic, the need for context-specific investigation and tailored design guidelines for Turkey is underscored. This review consolidates current knowledge and directs future research efforts towards addressing these identified gaps to enhance life safety in high-rise environments.
Keywords: High-rise buildings, Evacuation, Egress, Life Safety, Design Parameters, Evacuation Timeline, Human Behavior, Elevator Evacuation, Refuge Floors, Literature Review, Turkey.
