Akademik Veri Yönetim Sistemi
8.uluslararası 26. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Ankara, Türkiye, 5 - 07 Aralık 2024, ss.684-685, (Özet Bildiri)
Giriş-Amaç Dünya genelinde ve Türkiye’de aşı kararsızlığı yaygınlaşmakta, bu da toplum bağışıklığını tehdit eden aşısız bireylerin sayısının artmasına yol açmaktadır. Tıp eğitimi müfredatında aşı kararsızlığı olan kişilerle aşı iletişimine yönelik bir içeriğe yer verilmesi, aşı kararsızlığıyla mücadeleye katkı sağlayacaktır. TÜBİTAK-1001 projeleri kapsamında yer alan 121R060 numaralı “Mezuniyet Öncesi Aşı Kararsızlığına Karşı Aşı İletişimi Eğitimi (AKİLE-MÖ)” araştırma projesi kapsamında tıp fakültesi öğrencilerinin aşı kararsızlığına karşı aşı iletişimi becerisi kazanmaları için bir eğitim programı geliştirilmesi, uygulanması ve etkinliğinin değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmada, projenin ihtiyaç analizi basamağına yönelik olarak nicel ve nitel yöntemler kullanılarak Türkiye’deki tıp fakültelerinin müfredat içeriklerinin taranması, tıp fakültesi öğrencilerinin ve birinci basamak hekimlerinin aşı iletişimi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Gereç-Yöntem Türkiye’de mevcut tıp fakültelerinden aktif öğrencisi bulunan ve eğitim verenlerin müfredat içerikleri gözden geçirilerek “aşı”, “aşılama”, “bağışıklama”, “immünizasyon”, “iletişim”, “iletişim becerileri”, “sağlık iletişimi”, aşı iletişimi”, “aşı kararsızlığı” ve “aşı reddi” anahtar kelimeleri ile herhangi bir teorik ve /veya pratik ders olup olmadığı web tabanında eğitim programına ulaşılabilen 91 fakülte için değerlendirilmiştir. Tıp fakültesi müfredatında iletişim/aşı iletişimi konusunda eğitim ihtiyaç analizi yapılmak üzere intern hekimlere yönelik aşı iletişimi ihtiyaç saptama anketi hazırlanmıştır. Tanımlayıcı bir araştırma olması planlandığından örnek büyüklüğü hesaplamasına gidilmemiş; Gazi, Karadeniz Teknik ve Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi 6. sınıf öğrencilerinden 30’ar kişiye anket uygulanmıştır. Sahada görev yapan hekimlerin müfredatta bulunmasını düşündükleri aşı iletişimine yönelik eğitim ihtiyaçlarının saptanabilmesi amacıyla da aile hekimlerine yönelik günlük mesleki deneyimleri ve eğitim ihtiyaçlarına yönelik sorular içeren bir anket formu geliştirilerek Ankara, Trabzon ve Antalya illerinden 30’ar aile hekimine uygulanmıştır. Ayrıca aile hekimlerinin anket sonuçları kullanılarak hazırlanan sorularla yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuş ve her ilden 7-10 aile hekimin katılımıyla (her ilde 1’er adet olmak üzere) yarı yapılandırılmış odak grup görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Bulgular Müfredat taraması sonucunda müfredatlarına ulaşılan 91 tıp fakültesinden 35 (%38,5) tanesinde aşı ile ilgili teorik ders, 80(%87,9) tanesinde aşı ile ilgili pratik ders başlığı bulunmamaktadır. Sekiz fakültede “iletişim” ile ilgili teorik ders, 58 tanesinde iletişim ile ilgili pratik ders bulunmamaktadır. Aşı iletişimi eğitimi veren 2 vakıf üniversitesi bulunmaktadır. İki üniversite dışında aşı iletişimi eğitimi veren üniversite bulunmamaktadır. Intörn hekimlere yapılan ihtiyaç analizi anketi sonuçlarında katılımcıların %77,8’i temel iletişim becerileri eğitimi, %91,1’i hasta-hekim iletişimi eğitimi almışken katılımcıların %16,7’si aşı iletişimi eğitimi, %22,2’si aşı kararsızlığı/reddi eğitimi aldığını belirtmiştir. Temel iletişim becerileri konusunda katılımcıların %66,2’si kendini yeterli bulurken, aşı iletişimi konusunda %24,4 ve aşı kararsızlığı/reddi konusunda katılımcıların ancak %23’ü kendini yeterli olarak tanımlamıştır. Aile hekimlerinin %99’u klinik pratiğinde aşı kararsızlığı yaşayan kişilerle karşılaşmış ve %98’i bu kişilerle iletişim kurmuştur. Bu iletişimde %53’ü kendisini yeterli bulduğunu belirtmiştir. Odak grup görüşmesine katılan aile hekimleri, üniversite hayatları boyunca, aşı kararsızlığı ve aşı kararsızlığına karşı aşı iletişimi eğitimi almadıklarını, böyle bir eğitime ihtiyaç olduğunu ve fırsat sunulmuş olsa aşı kararsızlığına karşı aşı iletişimi eğitimine katılmak istediklerini belirtmişlerdir. Mezuniyet öncesi tıp eğitimi programında aşı kararsızlığı ve aşı kararsızlığına karşı aşı iletişimine ayrı bir başlık olarak yer verilmesi gerektiğini düşündüklerini ifade etmişlerdir. Sonuç ve Öneriler Türkiye’de tıp fakültelerinin hepsinde iletişim ile ilgili teorik ve/veya pratik ders bulunmakla birlikte müfredatlarına ulaşılan hiçbir fakültenin ders programında aşı iletişimi, aşı kararsızlığı ve aşı reddi ile ilgili ayrıca ders bulunmamaktadır. Intörn hekimlere yönelik niceliksel çalışma sonuçlarıyla, aile hekimlerine yönelik niceliksel ve niteliksel çalışmaların sonuçları da aşı iletişimiyle ilgili eğitim gereksinimlerini ortaya koymuştur. Proje kapsamında, saptanan gereksinimlere dayalı olarak tıp eğitimi programlarına entegre edilmek üzere aşı kararsızlığına karşı aşı iletişimi eğitimi modülleri hazırlanması öngörülmüştür. Anahtar Kelimeler: Aşı, aşı iletişimi, aşı kararsızlığı, tıp eğitimi