Görünmeyen Sınırların Kentsel Dönüşüm Projeleri ile Değişimi: İzmir Kadifekale Örneği

Research 2020 International Symposium of Architectural Research, Karabük, Türkiye, 18 - 21 Kasım 2020, ss.61-64

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Karabük
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.61-64
Gazi Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Problem Tanımı Kentler, makro ve mikro ölçekte, görünen ve görünmeyen pek çok sınır içerir. Fiziksel, kültürel ve sosyal kurguların şekillendirdiği bu sınırlar, ayırma işleviyle bilinse de tarafların karşılaştığı ve etkileştiği dinamik ara kesitlerdir (Corner, 1999). Toplumsal bir ürün olan kenti anlamak adına görünen sınırları incelemek tek başına yeterli değildir. Marcuse’un (1997) belirttiği gibi tüm duvarlar bir sınır belirlese de tüm sınırlar duvarlarla belirlenemez. Özellikle de günümüzde karmaşıklaşan sosyal ilişki ağları pek çok görünmeyen sınır yaratmaktadır. Bu görünmeyen sınırlar; kültürel, etnik, politik veya ekonomik nedenlerle ortaya çıkan mekânsal ayrışmaları tanımlı kılar. Amaç: Bu çalışmanın amacı, sosyo-ekonomik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan görünmeyen sınırların kentsel dönüşüm projeleri ile nasıl bir hal aldığını anlamaktır. Kapsam: Çalışma kapsamında İzmir kentinin Konak ilçesinde yer alan Kadifekale Mahallesi incelenmiştir. Tarihi öneme sahip bölge, 1950’lerden sonra aldığı yoğun göç ve bunun sebebi olan çarpık kentleşme ile İzmir’in ilk ve en geniş gecekondu bölgelerinden biri olmuştur. Gelir seviyesi düşük insanların yaşadığı bu bölge yüksek suç oranları ile bilinmektedir. 2007 yılında Kadifekale Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında bölgedeki konutların bir kısmı boşaltılmış ve bu konutlarda yaşayan aileler, İzmir’in Karabağlar ilçesinde yer alan Uzundere Toplu Konut Alanına taşınmıştır. Materyal ve Metot Kadifekale Kentsel Dönüşüm Projesi öncesi ve sonrasındaki görünmeyen sınırlar öncelikle makro ölçekte incelenmiş ve “Kentli” ile Kadifekaleliler arasında var olan görünmeyen sınırların kentsel dönüşüm projesinden nasıl etkilendiği analiz edilmiştir. Mikro ölçekte yapılan analizde ise Kadifekalelilerin kendi içinde oluşturdukları görünmeyen sınırlar ele alınmıştır. Bulgular Görünmeyen sınırları makro ölçekte incelediğimizde; kentsel dönüşüm projesi öncesinde, her ne kadar kent merkezinde yer alsalar da Kadifekale ile kent arasında görünmeyen sınırların varlığı söz konusudur. Yine de kentle kurdukları ilişkiler sayesinde kent içinde var olmayı ve kentte görünür olmayı başaran Kadifekaleliler, kentsel dönüşüm projesi sonrasında kentin dışına itilerek bu şanslarını kaybetmişlerdir. Kentten uzağa konumlanmanın yanı sıra kent ile aralarından geçen otoban nedeniyle var olan görünmeyen sınırlara bir de fiziksel sınırlar eklenmiştir. Yeni yerleşim ReseArch’20 International Symposium of Architectural Research yerinin kent merkezine oldukça uzak olması sosyo-ekonomik açıdan da birçok olumsuz sonuç doğurmakta ve zaten gelir düzeyi düşük olan grubun daha da yoksullaşması ile sınırlar derinleşmektedir. Mikro ölçekte görünmeyen sınırlara baktığımızda ise “öteki” olarak dışlanan Kadifekalelilerin kendi içinde yeni bir “öteki” oluşturdukları görülmektedir. Kadifekale’de hayatlarına devam eden Roman vatandaşlar, bölgede çoğunluğu oluşturan Kürt vatandaşlar tarafından ayrışıma maruz kalmaktadır. Roman vatandaşların yaşadığı sokaklar diğerlerinden ayrışmış ve gruplar arasında işlenen suçlar dahi farklılaşmıştır. Kürt kökenli vatandaşlar uyuşturucu satıcılığı ile anılırken, Roman vatandaşlar ise fuhuş ve hırsızlık ile anılmaktadır. Kentsel dönüşüm projesi sonrası Uzundere Toplu Konut Alanına yerleşen Kadifekale sakinleri burada da farklı bir ayrışmaya tabii olmuş ve metrekareleri farklı konut tipleri arasında da görünmeyen sınırlar inşa edilmiştir. Küçük metrekareye sahip dairelerden oluşan bloklarda Kadifekale’den gelenler oturmaktayken, daha büyük dairelerden oluşan bloklarda Kadifekale dönüşüm projesi ile ilgisi olmayanlar oturmaktadır. Bu durum ekonomik sebeplere dayalı bir “sosyal statü” farkı yaratmakla birlikte Kadifekalelilere karşı zihinlerde var olan algı da bu ayrımı beslemektedir. Sonuç Bir zamanlar, kent içinde prestijli bir konuma sahip olan Kadifekale Mahallesi, zaman içinde çöküntü alanı halini almış ve kent ile arasında görünmeyen sınırlar inşa edilmiştir. Günümüzde, kent planlamasının yerini kentsel dönüşüm projeleri almakta ve ayrışma-dışlama özellikleri taşıyan uygulamalarla sınırlar daha da derinleşmektedir. Kadifekale Kentsel Dönüşüm Projesi, mevcut görünmez sınırlara fiziksel sınırlar ekleyerek Kadifekalelilerin şehirden izole olmasına sebep olmuştur. Belirli gruplara yönelik algı değişmediği sürece sınırların kaybolmadığını sadece yer değiştirip derinleştiğini söylemek mümkündür.