Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Atırav, Kazakistan, 24 Eylül - 26 Ekim 2024, ss.11-17, (Tam Metin Bildiri)
Sakaların tarihi, Avrupa ve Asya’daki
bütün milletlerin tarihi ile yakından ilgilidir. O yüzden çok önem verilmiş ve
çok tartışılmıştır.
Genel Türk tarihine bakıldığında
Sakaların, merkezi Altay ve Sayan Dağları’nda bulunan Ti / Ti’k’lerden
(<Türk) ayrıldığı görülmektedir. Adları, Türkçe say “kır, çöl,
bozkır” sözcüğü ile -ka isimden isim yapım ekiyle oluşmuştur. Türkçe Sayka sözcüğü, zaman içerisinde
Saka biçimine gelmiştir.
Sakaların tarih sahnesine çıktığı
alan Altayların güneyi, Doğu Türkistan, Kazakistan bozkırları, Tanrı Dağları ve
Fergana Vadisi gibi görünmektedir. İlk başkentleri Almatı yakınlarında
olmalıdır.
Saka Devleti’nin bize ulaşan ilk
hakanı Alp Er Tunga’nın babası Bişenk’tir.
Bişenk yaklaşık olarak MÖ 740-660 yaşamış olmalıdır. Sakaların en
tanınmış hakanı Alp Er Tunga ise yaklaşık olarak 700-625 yılları arasında
yaşamıştır. Onun ata yurdu Ceyhun Nehri’nin doğusu, Turan Ovası, Tanrı Dağları,
Doğu Türkistan çevresidir.
Saka Devleti’nin toprakları Alp Er
Tunga döneminde ve daha sonra çok genişlemiştir. Sakalar zaman zaman Tuna Nehri
ile Doğu Türkistan arası bölgeye hakim olmuşlardır.
MÖ 5. yüzyılda Ahameniş İmparatoru I. Darius tarafından çivi yazısı alfabesi ile
işlettirilmiş 3 dilli Behistun kitabesinde Sakalar, Saka tigrak hauda (Sivri başlıklı Sakalar), Saka
tyaiy para draya (Denizin ötesindeki Sakalar) ve Saka
hauma varga olmak üzere üç grupta incelenmektedir. Saka tyaiy para
draya yani denizin ötesindeki Sakalardan kasıt Karadeniz İskitleri akla gelmektedir. Hazar Denizi’nde
Tuna’ya kadar olan sakalar. Bu kısma Karadeniz’in güneydoğu sahillerini de
katmak gerekir. Zira Artvin’den Sinop’a kadar Sakalarla ilgili çok sayıta
önemli izler tespit edilmiştir.
Pers kaynaklarında geçen Saka hauma varga, Herodotos’ta geçen Sakai
Amyrgioi olmalıdır.
Onların yurdu Çin sınırları idi.
Saka tigrak hauda (sivri başlıklı Sakalar): Tarihte ilk kadın hakan olarak
bilinen Tomris Hatun, Sakaların Saka tigrak hauda (sivri başlıklı Sakalar) kolunun devamı olan Massagetlerin
devlet başkanıdır. Onların yurdu ise Hazar çevresidir.
Biz bildirimizde yeni gelişmeler
ışığında Sakaların yurtlarını yeniden ele alıp değerlendireceğiz. Ulaştığımız
bilgileri bilim dünyası ile paylaşacağız.
The history of Sakas is closely
related to the history of all nations in Europe and Asia. That's why it has
been given so much importance and discussed so much.
Looking at the general Turkish
history, it is seen that the Sakas were separated from the Ti / Ti'k
(<Turk), whose centre was located in the Altai and Sayan Mountains. Their
name was formed from the Turkish word say ‘country, desert, steppe’ and the
noun suffix -ka. The Turkish word Sayka
became Saka over time.
The area where the Sakas appeared on
the stage of history seems to be the south of Altai, East Turkistan, Kazakhstan
steppes, God Mountains and Fergana Valley. Their first capital must have been
near Almaty.
The first ruler of the Saka State to
reach us is Bishenk, the father of Alp Er Tunga. Bishenk must have lived approximately 740-660
BC. Alp Er Tunga, the most famous ruler of the Sakas, lived approximately 700-625
BC. His ancestral homeland was the east of the Ceyhun River, the Turan Plain,
the God Mountains, around East Turkistan.
The territory of the Saka State
expanded a lot during and after the reign of Alp Er Tunga. Sakas dominated the
region between Danube River and East Turkestan from time to time.
In the trilingual Behistun
inscription, which was engraved in cuneiform alphabet by Achaemenid Emperor
Darius I in the 5th century BC, the Sakas are analysed in three groups: Saka
tigrak hauda (Sakas with
pointed heads), Saka tyaiy para draya (Sakas beyond the sea) and Saka
hauma varga. Saka tyaiy para draya, the Sakas beyond the sea, refers to
the Black Sea Scythians. Sakas from the Caspian Sea to the Danube. The southeastern
coast of the Black Sea should also be included in this section. Because many
important traces of the Sakas have been identified from Artvin to Sinop.
The Saka hauma varga mentioned in Persian sources should be Sakai Amyrgioi
mentioned in Herodotus. Their homeland
was the borders of China.
Saka tigrak hauda (Sakas with pointed heads): Tomris
Khatun, known as the first female ruler in history, was the head of state of
the Massagetes, the continuation of the Saka tigrak hauda (pointed-capped Sakas) branch of the
Sakas. Their homeland is the Caspian region.
In our paper, we will re-evaluate the
homeland of the Sakas in the light of new developments. We will share the
information we have reached with the scientific world.