Eleştirel Matematik Eğitimiyle Sosyal Adaleti Öğretmek ve Öğrenmek

Doğan Y., Aksoy N.

XII International Conference on Critical Education, Ankara, Turkey, 3 July - 06 September 2024, pp.168-169

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Ankara
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.168-169
  • Gazi University Affiliated: Yes

Abstract

XII International Conference on Critical Education 168 Eleştirel Matematik Eğitimiyle Sosyal Adaleti Öğretmek ve Öğrenmek Yeliz Doğan Gazi Üniversitesi yelizzdogan333@gmail.com Naciye Aksoy Gazi Üniversitesi naciyeksy@gmail.com Özet Matematiğin üretim ve teknoloji, askeri ve güvenlik hizmetleri, eğitim, sanat ve siyaset gibi pek çok alanda önemli rolleri bulunmaktadır. Matematik, genel olarak, evrensel kurallara göre rakamların birbiriyle prosedürel ilişkisi ve çözülmesi gereken soyut problemler olarak tanımlanmakla birlikte sayısal değerlerin dışında değer taşımadığı için üst düzey soyut düşünme becerisi gerektiren apolitik bir disiplin olarak görülmekte ve kabul edilmektedir. Matematiğe yönelik bu genel kabuller onun sosyal ve politik yönünü gölgede bırakmakta ve yaşamdan kopuk bir disiplin olarak algılanmasına neden olmaktadır. Matematik öğretme ve öğrenme sürecinde de hâkim olan algı ve işleyiş bu şekildedir. Bununla birlikte son 40 yıllık süreçte artan sayıda eleştirel teorisyen hem matematiğin yaşamdan kopuk ve soyut öğretimi yoluyla pekiştirdiği eşitsizlikleri hem de mevcut adaletsizliklere karşı çıkma ve demokratik topluma ulaşmada matematiğin gücünü ortaya koyan teorik ve ampirik çalışmaları sürdürmektedirler. Bu çalışmalarda toplumda var olan eşitsizlikler (ırk, cinsiyet, din, engellilik, yoksulluk, vb.) irdelenmekte ve matematik yoluyla sosyal adalet bilincinin kazandırılmasının yolları aramaktadır. Herkes için anlaşılır, nitelikli ve eşit öğrenme çıktılarını hedefleyen bu yaklaşım; eleştirel matematik eğitimidir. Eleştirel eğitimin matematikle ele alındığı bu yaklaşımda amaç, sosyal adalet için matematik öğretmektir. XII International Conference on Critical Education 169 Sosyal adalete ilişkin en sık karşılaşılan tanımlar ‘gelir dağılımındaki eşitsizliğin ortadan kaldırılması’ ve ‘kaynakların eşit dağılımı’ şeklindedir. Sosyal adalet eğitimi ise demokrasi eğitimini, eleştirel eğitimi, kültürel olarak duyarlılık eğitimini ve çok kültürlü eğitimi içeren geniş bir eğitim yaklaşımını ifade etmektedir. Sosyal adalet eğitimi bireylerin yaşadıkları çevrede meydana gelen adaletsizlikleri fark etmelerine ve bunlara karşı çıkmak için harekete geçmelerine katkı sağlamak için çalışır. Eleştirel matematik eğitimi ise bunu matematiği kullanarak yapar. Eleştirel matematik eğitimi, öğrencilerin öğrendikleri matematikle hayatları arasındaki ilişkiyi fark ederek adaletsizliğe, ayrımcılığa karşı birer sosyal fail olarak eyleme geçmelerini hedeflemektedir. Eleştirel matematik eğitimi, sosyal adalet için matematik öğretmekle aynı amacı taşır. Sosyal adalet için matematik öğreten araştırmacı sayısı da giderek artmaktadır. Öyle ki yapılan literatür incelemesinde okulöncesi dönemde dahi sosyal adalete ilişkin konuların matematikle ilişkili olarak ele alındığı görülmektedir. Eleştirel matematik eğitimi bir diğer deyişle sosyal adalet için matematik öğretimi her ülkenin kendi bağlamında ele alınmaktadır. Türkiye’de sosyal adalet için matematik öğretimini hedefleyen biri ampirik bir diğeri ise teorik olmak üzere yalnızca iki araştırma yer almaktadır. Bu gereksinim ve bağlamdan hareketle bu çalışmada, eleştirel pedagoji ve etnomatematik temele dayalı eleştirel matematik yoluyla sosyal adalet bilincinin ilkokul düzeyinde kazandırılmasının olasılığı tartışılacaktır. Çalışmanın eğitimcilerin demokrasi bilincinin gelişiminde matematiğin sosyal rolünü fark etmelerine katkı sunacağı ve yeni tartışmalara kaynaklık edeceği umulmaktadır. Anahtar Sözcükler: Eleştirel pedagoji, etnomatematik, eleştirel matematik eğitimi, sosyal adalet.