Akademik Veri Yönetim Sistemi
8. ULUSLARARASI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KONGRESİ, Karaman, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2023, ss.76-77
Çocukların üç boyutlu düşünme becerilerinin desteklenmesinde, var olan gelişimsel düzeylerinin
ve ihtiyaçlarının belirlenmesi için nitelikli ölçme ve değerlendirme araçları aracılığıyla etkili
değerlendirmeler yapabilmek önemlidir. Alanyazın incelendiğinde, ülkemizde okul öncesi çocukların üç
boyutlu düşünme becerilerini ölçmeye yönelik geliştiren ya da uyarlanan bir ölçme aracına
rastlanmamıştır. Bu doğrultuda bu araştırmada Frick ve Newcombe (2015) tarafından geliştirilen
Diyagramatik Temsiller Testi-DTT’nin (Diagrammatic Representations Test-DRT) 48-72 aylık çocuklar için
geçerlik ve güvenirlik çalışmasının yapılması amaçlanmıştır.
Test, çocukların üç boyutlu düşünme becerilerini tespit etmeye yönelik dört şıklı 24 soru ve bir
deneme (0) uygulamasından oluşmaktadır. Her soru için yanıt doğruysa (1) yanlışsa (0) olarak
puanlanmakta, deneme uygulaması puanlamaya dahil edilmemektedir. Çocukların iki boyuttan üç boyuta
ve üç boyuttan iki boyuta dönüştürme becerilerini ölçmeye ilişkin şekle dayalı ve tek yanıtlı sorular yer
almaktadır. Bu kapsamda “Çizimden Fotoğrafa-Tekli”, “Çizimden Fotoğrafa-Birleştirilmiş”, “Fotoğraftan
Çizime-Tekli” ve “Fotoğraftan Çizime-Birleştirilmiş” olmak üzere dört bileşen ele alınmıştır. Frick ve
Newcombe (2015) tarafından 4-8 yaş arası çocuklarla yapılan araştırmada testin geçerlik ve güvenirliği
klinik ortamda deneylerle gerçekleştirilmiştir. Birinci deneye 80; ikinci deneye 16, üçüncü deneye ise 32
çocuk katılmıştır. Çocukların yaşlarının, diyagramatik temsillerin gelişmesine ölçüt olduğu belirlenmiştir.
İkinci ve üçüncü deneyler tekrarlayan ölçümler için yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda testin, altı yaş
sonrası için istatistiksel olarak anlamlı bir ayırt ediciliğinin olmadığına, 4-6 yaş grubu için geçerli ve güvenilir
olduğuna ulaşılmıştır.
Bu araştırmada çalışma grubunu 2021-2022 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Kars il
merkezinde bulunan Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı anaokullarına/anasınıflarına devam eden ve gönüllü
katılımları sağlanan 48-72 aylık 299 çocuk oluşturmuştur. Testteki madde sayısı (24) göz önünde
bulundurularak çalışma grubunu oluşturan çocuk sayısının, madde sayısının 10 katı olması temel alınmış
(Kline, 1994) testin en az 240 çocuğa uygulanması planlanmış; dördü bağımsız anaokulu ikisi ilkokul olmak
üzere toplamda altı farkı okulda 29 farklı öğretmenin sınıfında öğrenim gören 299 çocuğa ulaşılmıştır.
Verilerin analizinde geçerlik çalışması kapsamında dil geçerliği yapılmış ve bağımsız t-testi
kullanılarak yaşa dayalı ölçüt geçerliği sınanmıştır. Ayrıca testin orijinali ile tutarlı sonuçlar elde edilip
edilmediğini incelemek üzere cinsiyete göre farklılığı incelemek için bağımsız t-testi analizi yapılmıştır.
Güvenirlik çalışması kapsamında ise testin orijinalindeki gibi Guttman’ın split half katsayısı temel alınarak
iç tutarlılık katsayısına bakılmıştır. Diyagramatik Temsiller Testi-DTT’nin (Diagrammatic Representations
Test-DRT) geçerlik güvenirlik çalışması dört aşamada gerçekleştirilmiştir.
Birinci aşamada; testin dil geçerliği yapılmıştır. Testi geliştiren uzmanlardan testin uyarlanmasına
ilişkin gerekli izinler alınmıştır. Testte yer alan yönergelerin orijinal İngilizce metninin Türkçe’ye çevirisi her
iki dil üzerinde akademik derecesi olan alan uzmanları tarafından ayrı ayrı yapılmış; ardından bu çeviriler
karşılaştırılarak araştırmacılar tarafından ifadelerde düzenlemeler yapılmıştır. Yönergelerin ve maddelerin
Türkçe dil bilgisine ve anlamsal olarak uygunluğunu değerlendirmek amacıyla uzmanlardan görüşler
77
alınmıştır. Bu süreçte; erken çocukluk eğitiminde bilişsel gelişim ve dil gelişimi alanında üç; ölçme ve
değerlendirme alanında bir; Türkçe Eğitimi alanında bir; erken çocuklukta uzamsal beceriler ve matematik
eğitimi alanında iki uzman ve iki çocuk nöroloğu olmak üzere toplamda dokuz kişiden uzman görüşü
alınmıştır. Uzman görüşleri ışığında gerekli düzenlemeler gerçekleştirilmiş ve form pilot uygulamaya hazır
hale getirilmiştir.
İkinci aşamada; gönüllü katılım esas alınmış, araştırmaya katılmaya istekli olan ve ebeveyni onam
formunu imzalayan çocuklarla pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. Pilot uygulamada 30 çocuk yer almıştır.
Pilot uygulama sonuçlarına göre, ölçme aracında bir değişikliğe gidilmesine gerek duyulmamış ve bu
veriler de çalışmaya dahil edilmiştir.
Üçüncü aşamada; pilot uygulama sonuçları göz önünde bulundurularak, 48-59 aylık 100 ve 60-72
aylık 199 olmak üzere toplamda 299 çocukla esas uygulama gerçekleştirilmiştir.
Dördüncü aşamada; elde edilen verilerin analizi, SPSS paket programı kullanılarak
gerçekleştirilmiştir. Frick ve Newcombe’un (2015) yapmış olduğu deneysel çalışmalar ölçüt alınmış, elde
edilen veriler ölçüt alınan araştırmanın sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır.
DTT’nin tüm bileşenlerinde ve toplam puanında 60-72 aylık çocukların 48-59 aylık çocuklara kıyasla
ortalaması yüksek çıkmıştır ve bu farklılık istatistiksel olarak anlamlıdır. Ölçüt alınan araştırmanın
sonuçlarıyla bu araştırmanın sonuçları karşılaştırıldığında 48-59 ay ile 60-72 aylık çocuklar arasında 60-72
aylık çocukların lehine anlamlı farklılıklar çıkması tutarlı bir sonuçtur. Bu bağlamda testin yaşa bağlı ölçüt
geçerliği sağlanmıştır.
DTT toplam puanında da alt bileşenlerinde de cinsiyete göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık
görülmemektedir. Bu bulgu kapsamında da testin orijinaliyle tutarlı sonuçlar elde edilmiştir.
Hesaplanan iç tutarlılık katsayısının Guttman'ın split half katsayısına göre 0.852 ile mükemmel bir
iç tutarlılık gösterdiği tespit edilmiştir. Testin orijinalinin de Guttman'ın split half katsayısına göre 0.85 ile
mükemmel bir iç tutarlılık gösterdiği ve bu araştırmada elde edilen güvenirlik katsayısıyla örtüştüğü
görülmektedir. Bu doğrultuda Diyagramatik Temsiller Testi-DTT’nin (Diagrammatic Representations TestDRT) 48-72 aylık Türk çocukları için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.