Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri Kongresi, Ankara, Türkiye, 24 - 26 Kasım 2021, ss.97-111
Bu çalışmada akademik özgürlük kavramı derinlemesine
incelenmiş, tarihsel süreçte Türkiye’de ve Dünya’daki gelişimi ele alınmış,
bilimsel ve toplumsal faydaları ön plana çıkarılarak Türkiye’deki yükseköğretim
sistemi için önerilerde bulunulmuştur. Akademik özgürlük bilim çevresi içinde öğretim
elemanlarının, akademik topluluğun, öğrencilerin herhangi bir baskı altında
olmadan akademik çalışmalarını özgürce seçme, uygulama ve yayınlama özgürlüğü
olarak tanımlanabilir. Fakat bu durum uzmanlık alanı dışındaki konularda keyfi
söylemlerde bulunmak, etik kurallara ve bilim ahlakına uymamak anlamına gelmemektedir.
Tarihsel gelişimine bakıldığında, akademik özgürlük 19. yy. Alman yükseköğretim
sisteminde Wilhelm Von Humboldt tarafından üniversitelere getirilen araştırma
misyonunu içine alan bir kavram olarak önem kazanmıştır. Türkiye’de de dahil Dünya’da
yaşanan siyasi ve toplumsal sorunlar akademik özgürlük kavramının gelişiminde
ve evrensel bir akademik özgürlük anlayışının olmamasında engeller olarak
karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de üniversitelerde akademik özgürlük özerklik
kavramının bünyesinde kalmış ve bireysel hak ve özgürlükler bağlamında gelişme
gösterememiştir. Bu konuda Dünya’da yayınlanan akademik özgürlük endeksine
dayalı raporlar, yapılan araştırmalar incelenerek YÖK tarafından yeni
çalışmalar yapılmalı ve yükseköğretimde akademik özgürlük adına yasal
dayanaklar oluşturulmalıdır.
In this study, it was taken as a basis for academic
education, trained in the field of education, discussed in Turkey and the
world, and the system for higher education in Turkey, which can be created and
improved. The research is qualitative and a document review has been made and
the past, present and future connection of the concept of academic freedom has
been discussed. Academic freedom can be defined as the freedom of faculty
members, academic community, students to freely choose, implement and publish
their academic works without any pressure within the scientific community.
However, this does not mean that making arbitrary statements on subjects
outside the field of expertise and not complying with ethical rules and
scientific ethics. Looking at its historical development, academic freedom
began in the 19th century. It has gained importance in the German higher
education system as a concept that includes the research mission brought to
universities by Wilhelm Von Humboldt. Political and social problems in the world,
including Turkey, appear as obstacles in the development of the concept of
academic freedom and the lack of a universal understanding of academic freedom.
On the way from the present to the future, it is seen that academic freedom is
mostly exposed to threats within the framework of economic factors. Academic freedom
in universities in Turkey remained within the concept of autonomy and could not
develop in the context of individual rights and freedoms. New studies should be
carried out by YÖK by examining the reports based on the academic freedom index
published in the world on this subject, and legal grounds for academic freedom
in higher education should be established.