Akademik Veri Yönetim Sistemi
Gazi Kitapevi, Ankara, 2023
Spor insanların sosyal yaşamlarını etkileyen, kitleleri birleştirebilen, ferdlerin fiziksel gelişim sağlamanın yanında hayatın içerisinde sporun farklı branşlarında kendilerine yer bulabildikleri bedensel aktivitedir. Bedene hareketlerin birçok kez tekrar ettirilerek öğretilmesi beden eğitimi olarak tanımlanırken spor eğitimi ise tercih edilen branşa özgü hareketlerin kurallar dahilinde ferdlere uygulamalı olarak öğretilmesi olarak tanımlanabilir. İnsanların farklı branşlarda kendilerine yer buldukları en temel bedensel aktivitelerin başında gelen spor eğitimi farklı şekillerde birçok kez tanımlanmıştır.
Spor eğitimi insanın doğayla ilk veya toplumla iş birliğine ilişkin doğayla mücadele esnasında, bir başkasına karşı rekabet ile edindiği bedensel kabiliyet ve geliştirilebilen araçlı veya araçsız yöntemleri, sonuçları yönünden barışçıl, eğlendirici şekilde bireysel veya toplu şekilde boş zamana uygulanan; oyun, oyalama veya işten uzaklaşmanın araçlarını gittikçe 'işin kendisi' yaparken insanı her açıdan zenginleştirip geliştiren bir süreçtir (Açıkada & Ergen 1990; Yorulmazlar, 2012).
Erken ergenlik dönemi, bireyin bedeninde vücut kütlesinde artış yaşanması, boyun uzaması gibi çeşitli fiziksel ve fizyolojik farklılıkların yaşanmasına sebep olan bir süreci ifade etmektedir. Ergen bir bireyin yaşanan hızlı değişimle uyum içerisinde olmakta zorlandığı (Arıkan, Çelebioğlu & Güdücü Tüfekçi, 2013) ve farklı cinsiyette olan çocukların büyüme hızlarının da birbirinden farklı olduğu bilinmektedir.
Statik ve dinamik ayak fonksiyonlarının büyüme ve olgunlaşma sırasında değiştiğinden, çocukların ayak yapılarının ve işlevlerinin yetişkinlere göre farklı olmasından dolayı, plantar basınç değerlerinin de değişiklik gösterdiği düşünülmektedir (Chang vd., 2010).
Ayakta durma, yürüme, koşma ve sıçrama gibi işlevler söz konusu olduğunda spor branşların da ayak yapısı önemli bir yer tutmaktadır. Dinamik bir yapıya sahip olan ayak ve ayak bileğinde hem esneklik hem de stabilite konusu ön plana çıkmaktadır. Yerle teması esnasında şok emilimi sağlama konusunda en çok zorlanan kısımların başında ayak gelmektedir (Akman & Karataş, 2003). Ayağın statik ve dinamik basıncını tespit etmek için farklı metodlar kullanılmaktadır. Kullanılan yöntemlerin başında gelen pedobarografi, ayağın statik ve dinamik basıncı ve anatomik yapısı hakkında bilgi vermektedir (Bennett & Duplock, 1993; Rosenbaum & Becker, 1997). Gelen kuvvetlerin yukarıdaki eklemlere aktarımını sağlayarak dinamik bir zincir oluşturan ayağın herhangi bir kısmında bir bozukluk yaşandığında, temas içerisinde olduğu ya da olmadığı vücudun diğer yapıları da yaşanan durumdan kısa vadede olmasa da uzun vadede kalıcı olarak etkilenebilmektedir. Ergenlik dönemi, kadın adölesanlarda menarş başlama yaşını da içerisine alan, ikincil cinsel özelliklerin ortaya çıkması ve olgunlaşma ile ilgili bir gelişim süreci olarak ifade edilmektedir (Matthews vd., 2006; Soliman, De Sanctis, Elalaily & Bedair, 2014). Bu dönemde yumuşak dokular güçlendirilmiş kemik, bağ ve tendon büyümesi oranı ile birlikte daha yüksek yüklenmeye maruz kalmaktadır. Ayak yapısındaki ufak bir değişiklik bile ayağın yük dağılımını değiştirir (Kandil, Aboelazm & Mabrouk, 2014). Erken ergenlik dönemindeki çocukların ayak tabanı basınç dağılımları statik ve dinamik ayak fonksiyonlarının değişimi ve alınan spor eğitimiyle farklı bir şekilde değişim göstermektedir. Bu bilgiler ışığında erken ergenlik döneminde alınan spor eğitiminin ayak tabanına etkisinin bilinmesi önem arz etmektedir.